امسال نیز بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی 25 خرداد ماه فرصتی است برای تجلیل از اهداکنندگان خون که همواره به کمک بیماران نیازمند خون و فرآورده‌های خونی می‌شتابند و همین اقدام‌شان باعث شده که در کشوری مانند ایران بتوانیم به تدریج قله‌های خودکفایی را در حوزه خون و فرآورده‌های خونی فتح کنند. بطوریکه اکنون شاخص اهدای خون ایران 26.8 واحد اهدای خون به ازای هر 1000 نفر جمعیت است که این میزان 2.5 برابر شاخص کشورهای با درآمد متوسط است.
در عین حال شعاری که امسال از سوی سازمان بهداشت جهانی برای روز جهانی اهدای خون اعلام شده، این است که "خون ما را به هم متصل می‌کند" و "با اهدای خون زندگی را به اشتراک بگذاریم. "
در این زمینه دکتر علی اکبر پورفتح الله، مدیرعامل سازمان انتقال خون درباره روز جهانی اهدای خون که در 25 خرداد ماه به مناسبت تولد "لندشتاینر" کاشف گروه‌های خونی A، Bو Oکه منجر به امکان‌پذیر شدن انتقال خون شد، نام‌گذاری شده است و با اشاره به گزارشی که به این مناسبت از سوی سازمان بهداشت جهانی منتشر شده، گفت: شعار امسال سازمان بهداشت جهانی به مناسبت این روز "خون ما را به هم متصل می‌کند" و "با اهدای خون، زندگی را به اشتراک بگذاریم" انتخاب شده است.
وی علت انتخاب این شعار را بهره‌گیری از ظرفیت جوانان و شبکه‌های اجتماعی برای جذب، حمایت و دعوت از اهداکنندگان جهت انجام امر اهدای خون، عنوان کرد و افزود: بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، جوامع به ویژه در کشورهای صنعتی با سالمندی جمعیت مواجه شده‌اند و فرایند سالمندی، مصرف خون را به شدت افزایش می‌دهد.
نابرابری‌های جهانی در دسترسی به "خون"
پورفتح‌الله درباره گزارش سازمان بهداشت جهانی که به مناسبت روز جهانی اهدای خون منتشر شده است، اظهار کرد: بر اساس این گزارش، در سال میلادی گذشته، 108 میلیون واحد خون در سراسر دنیا اهدا و جمع‌آوری شده که 50 درصد آن در کشورهای توسعه یافته و با درآمد بالا بوده است. حال با توجه به اینکه کشورهای توسعه‌یافته حدود 18 درصد جمعیت جهان را دربرمی‌گیرند، به این معنی است که 18 درصد مردم جهان به 50 درصد منابع خونی دسترسی داشته و 82 درصد دیگر هم به 50 درصد منابع خونی باقی‌مانده دسترسی دارند. بنابراین یک نابرابری در اهدای خون و دسترسی بیماران و مردم جهان به خون و فرآورده‌های خونی در سراسر دنیا وجود دارد.
با کمک خیرین، به زودی پنج مرکز بزرگ اهدای خون را در تهران ایجاد می‌کنیم
مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: این درحالیست که طبق این گزارش، خونی که در کشورهای با درآمد بالا در حال مصرف است، عمدتا در افراد بالای 65 سال استفاده می‌شود. یعنی نزدیک به 75 درصد خون‌های اهدایی در کشورهای توسعه‌یافته برای افراد بالای 65 سال استفاده می‌شود. در حالیکه در کشورهای با درآمد پایین، 65 درصد خون‌های اهدایی برای کودکان مصرف می‌شود.
شاخص اهدای خون ایران بیش از 2 برابر کشورهای با درآمد متوسط
پورفتح‌الله شاخص اهدای خون در کشورهای با درآمد بالا را 36.8 واحد اهدای خون، در کشورهای با درآمد متوسط 11.7 واحد اهدای خون و در کشورهای با درآمد کم 3.9 واحد اهدای خون به ازای هر 1000 نفر جمعیت عنوان و اظهار کرد: در حال حاضر این شاخص در کشور ما 26.8 واحد اهدای خون به ازای هر 1000 نفر جمعیت است. یعنی شاخص اهدای خون در ایران 2.5 برابر کشورهای با درآمد متوسطی که ما در آن قرار داریم، است.
شاخص 100 درصد اهدای خون داوطلبانه در ایران
وی همچنین گفت: طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی 73 کشور در سال 2015 موفق شدند؛ 90 درصد خون مورد نیازشان را از اهداکنندگان داوطلب و بدون پاداش دریافت کنند. از طرفی هنوز 72 کشور در جهان، حداقل 50 درصد خون مورد نیازشان را از طریق خانواده، جانشین یا در مقابل دریافت پول دریافت می‌کنند. این درحالیست که ایران جزو کشورهایی است که به شاخص اهدای خون 100 درصد داوطلبانه رسیده است و این موضوع در سازمان بهداشت جهانی ثبت شده است.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: سازمان بهداشت جهانی در زمینه داروهای مشتق از پلاسما تاکید دارد که برای جلوگیری از تغییر جغرافیایی بیماری‌ها و شیوع بیماری‌های نوظهور و نوپدید، داروهای مشتق از پلاسما با استفاده از پلاسمای اهدا شده در همان کشورها، تامین و تولید شوند. از طرفی طبق این گزارش از 156 کشور مورد مطالعه WHO، تنها 43 کشور این توانمندی را دارند که داروهای مشتق از پلاسما را از پلاسماهای تولید شده در کشور خودشان تامین کنند.
چند گام تا رسیدن به داروهای مشتق از پلاسمای 100 درصد ایرانی
پورفتح‌الله با بیان اینکه سازمان انتقال خون ایران در زمینه تامین داروهای مشتق از پلاسما با پلاسمای ایرانی، موفقیت خوبی داشته است، افزود: بطوریکه در حال حاضر یک ظرفیت 400 هزار لیتری پلاسما، با استفاده از پلاسمای ایرانی برای تبدیل به داروهای مشتق از پلاسما، به همت اهداکنندگان در کشور ما فراهم شده است. بر این اساس امیدواریم با برنامه‌ریزی در سازمان انتقال خون جهت رسیدن به خودکفایی در این زمینه بتوانیم حداکثر تا دو سال آینده این رقم را به 100 درصد پلاسمای ایرانی برسانیم. اگر ظرفیت پلاسمای ما به 600 هزار لیتر برسد، می‌توانیم 100 درصد داروهای مشتق از پلاسما را با پلاسمای ایرانی تامین کنیم. البته در سازمان انتقال خون برنامه‌هایی را برای دستیابی به این هدف در سراسر کشور اجرا می‌کنیم.
وی در عین حال یکی از نکات مهم را در حوزه انتقال خون که در گزارش سازمان بهداشت جهانی هم آمده است، داشتن سیاست و سیستم یکپارچه ملی در حوزه انتقال خون و استانداردهای ملی انتقال خون دانست و اظهار کرد: در این زمینه نیز سازمان انتقال خون ایران جزو سازمان‌هایی است که این استراتژی‌ها را در کشور دارد و آنها را اجرایی کرده است.
خون باید به فرآورده‌های خونی تبدیل شود و هر بیمار، فرآورده و جزء مورد نیاز خود را دریافت کند. یعنی به جز در خون‌ریزی‌های وسیع و انبوه اجازه مصرف خون به صورت کامل داده نشود.
استانداردها و کیفیت اهدای خون کاهش می‌یابد، اگر...
پورفتح‌الله همچنین به موضوع میزان اهدای خون به ازای هر مرکز اهدای خون، اشاره کرد و گفت: طبق اعلام WHO کشورهای با درآمد بالا، در مراکز اهدای خون‌شان سالانه حداقل 15 هزار اهدای خون دارند و آن را جمع‌آوری می‌کنند. در حالیکه در کشورهای در حال توسعه این عدد حدود 3100 واحد اهدای خون است. در گزارش سازمان بهداشت جهانی به این نکته اشاره شده که وقتی مراکز اهدای خون پراکنده هستند، استانداردها، مراقبت از اهداکنندگان و کیفیت اهدا کاهش می‌یابد. بنابراین باید مراکز اهدای خون به سمت مراکز متمرکز و بزرگ که دارای حجم بالایی از اهداکنندگان هستند، حرکت کنند.
مراکز کوچک اهدای خون جمع‌آوری می‌شوند
وی تاکید کرد که در این زمینه نیز سازمان انتقال خون ایران تلاش می‌کند تا مراکز بزرگ اهدای خون را در کشور ساماندهی و به تدریج مراکز کوچک این حوزه را جمع‌آوری کند. در این راستا با کمک خیرین، به زودی پنج مرکز بزرگ اهدای خون را در تهران ایجاد می‌کنیم. این پروژه در حال ساخت بوده و قرار است ظرف یکسا‌ل‌ونیم آماده شود. بنابراین امیدواریم سال آینده به این مراکز دسترسی پیدا کنیم.
آزمایش‌های چهارگانه سلامت خون در ایران
پورفتح‌الله ادامه داد: نکته دیگری که سازمان بهداشت جهانی اعلام می‌کند این است که از 156 کشور جهان، هنوز 25 کشور یک یا چند مورد از آزمایش‌های چهارگانه را بر روی خون‌های اهدایی انجام نمی‌دهند. این درحالیست که سازمان انتقال خون ایران، سال‌هاست که آزمایش‌های چهارگانه مرتبط با سلامت خون را با استانداردهای بسیار بالا روی همه نمونه‌ها انجام می‌دهد که این آزمایش‌ها شامل هپاتیت B، هپاتیت Cو HIVسفلیس است.
ایران در مصرف فراورده‌های خونی، همپای کشورهای توسعه یافته
مدیرعامل سازمان انتقال خون در عین حال با اشاره به تاکید سازمان بهداشت جهانی مبنی بر عدم مصرف و توزیع خون به صورت خون کامل، گفت: خون باید به فرآورده‌های خونی تبدیل شود و هر بیمار، فرآورده و جزء مورد نیاز خود را دریافت کند. یعنی به جز در خون‌ریزی‌های وسیع و انبوه اجازه مصرف خون به صورت کامل داده نشود. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، کشورهای توسعه‌یافته موفق شدند که تبدیل خون‌های اهدایی به فرآورده‌های خونی را به شاخص 95 درصد برسانند و کمتر از پنج درصد خون کامل را مصرف کنند. حال این رقم در کشورهای در حال توسعه 45 درصد است. در این زمینه هم شاخص کشور ما 95 درصد است و ما در ایران 95 درصد خون‌های اهدایی را به فرآورده تبدیل می‌کنیم و پنج درصد را به صورت خون‌های کامل به مراکز درمانی ارائه می‌کنیم.
