کرب و بلا: یکی از حوزه‌هایی که در معرفی و ترویج سیره اهل‌بیت (ع)، شعائر دینی و بزنگاه‌های مهم تاریخ اسلام همچون غدیر، عاشورا و ... نقش بسزایی داشته؛ عرصه شعر آئینی و اشعاری است که شاعران این حوزه پیرامون این موضوعات سروده و ثبت کرده‌اند. در این میان از آثار بانوان شاعر نیز نباید غافل بود. آثاری که به گفته «فاطمه نانی زاد» شاعر جوان آئینی کشورمان این روزها وضعیت بهتری نسبت به گذشته دارد.

وی که سرودن شعر را از سنین‌کودکی و نوجوانی آغاز کرده، دو دفتر شعر «باران بی‌هوا» و «صحن فیروزه» را در فهرست اشعار آئینی ثبت کرده است.

نانی زاد اقبال جامعه مخاطبان به اشعار آئینی در سال‌های اخیر را قابل‌توجه دانست و افزود: فضایی کنونی برای ورود بانوان به حوزه شعر نسبت به سال‌های ابتدایی بعد از انقلاب مناسب‌تر شده و با گذشت زمان شاهد آن هستیم که خانم‌ها بیشتر دیده شدند و دوره‌های آموزشی شرایط بهتری را برایشان فراهم کرد.

باوجود پیشرفت در شعر آئینی، هنوز با شرایط مطلوب فاصله داریم

وی در تبیین شرایط بانوان برای هنرنمایی در عرصه هنر آئینی اظهار داشت: سال‌های دهه 70 و 80 تصور غالب بر این بود که اگر خانم‌ها شعر آئینی بنویسند، شأن خود را خدشه‌دار کرده‌اند؛ اما امروز با توجه به فراهم شدن فضا، با شعرهای خوبی از بانوان روبرو هستیم؛ اما این فرایند به کمال نرسیده است. در گذشته خیلی از خانم‌ها و حتی بعضاً آقایان، دوست نداشتند با شعر آئینی معرفی شوند اما امروز شرایط تغییر کرده است.

جمیع این مسائل نشان می‌دهد مسیرمان درست بوده اما خب، فعالیت‌ها کم بوده و باید بیشتر شوند. یک‌بار از رهبر انقلاب پرسیده بودند اگر بودجه محدودی داشتیم که کار فرهنگی انجام دهیم، برای چه کاری هزینه شود؟ که ایشان توصیه کرده بودند صرف شعر؛ اما با وجود توجهی که ایشان به شعر دارند، هنوز آن توجه و تمرکزی را که مسئولان باید به شعر داشته باشند، ندیده‌ایم. هنوز فضا به‌طور کامل فراهم نیست و بودجه هم در نظر گرفته نشده است. خلاصه این‌که هنوز با شرایط مطلوب فاصله داریم.

در اشعار آیینی جزئیات مغفول مانده است

مدیر اجرایی دفتر ادبیات و هنر نهاد نمایندگی رهبر انقلاب در دانشگاه تهران، پرداختن به شعر آئینی را ثمره انقلاب اسلامی دانسته و متذکر شد: از هر چیزی که ما را از ارزش‌هایمان دور کند، باید بترسیم. زمانی هم هست که جای ارزش و ضد ارزش عوض می‌شود. از این مسئله هم باید ترسید. در گذشته این‌همه شعر خوب آیینی نبود و با گسترش این عرصه اما باید از نفوذهای بیگانه هم ترسید.

نانی زاد در ادامه افزود: یکی از مواردی که باید در شعر آئینی بدان توجه کرد پرداختن به جزئیات است. ما خیلی به کلیات پرداخته‌ایم و تقریباً از جزئیات غافل شده‌ایم. مثلاً درباره فاطمیه، محرم، صفر یا عاشورا شعر زیاد داریم اما درباره اصحاب امام حسین (ع) مثل حُر، اشعار زیادی نداریم.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به تفاوت آثار شاعران با محوریت حضرت زهرا (س) در مقایسه با دیگر شخصیت‌های جهان اسلام نیز اشاره و تصریح کرد: وقتی بانوان می‌خواهند از یک بانو شعر بگویند که سیده نساءالعالمین است، به کلیت نگاه می‌کنند؛ یعنی یک‌فاصله و شکاف بزرگ بین خودشان و آن شخصیت می‌بینند. شخصیت حضرت زهرا (س) و ابعاد گسترده آن باعث این ترس و نگرانی می‌شود که خب یکی از دلایلش این است که ما حضرت را کم می‌شناسیم. اغلب ما چون از همان سن بچگی در مراسم و برنامه‌های مربوط به ماه محرم شرکت کرده‌ایم و این مسئله از همان کودکی در ضمیر ناخودآگاهمان نقش بسته است؛ وقتی می‌خواهیم درباره محرم یا امام حسین (ع) شعر بگوییم، ناخودآگاهمان به ما جهت می‌دهد.

شعر فاطمی طی چند دهه گذشته و 15 سال اخیر، مورد توجه قرار گرفته است. البته منظورم این نیست که تا پیش از آن، چنین نبوده اما توجه کم‌تر بوده و طی سال‌های گذشته، ساخت کلیپ و تولیدات مختلف درباره این ایام بیشتر شده است. شاعران هم فعالیت بیشتری پیدا کرده و به فاطمیه بیشتر می‌پردازند.

بانوان در سرودن اشعار فاطمی مسئولیت مضاعفی دارند

این بانوی شاعر وظیفه بانوان در سرودن اشعار فاطمی را مضاعف دانست و تأکید کرد: ما به‌عنوان یک بانو، در زمینه سرودن شعر برای حضرت زهرا (س) وظیفه مضاعفی نسبت به مردان داریم. حضرت زهرا (س)، همسر، مادر و دختر بوده که پررنگ‌ترین نقش‌های یک ‌زن در هستی هستند. مادر، نه‌تنها در فرهنگ اسلام که در فرهنگ ایرانی هم مقدس است. حالا ما با نمونه کامل یک ‌زن که هم مادر است، هم دختر پیامبر است و هم همسر امام علی (ع) مواجهیم. بنابراین باید ابتدا ابعاد مسئله را بشناسیم. یعنی این‌که صرفاً بخواهیم یک غزل یا هر شعر دیگری برای این شخصیت که مادر هستی است بسراییم، نمی‌شود. اگر می‌خواهیم شعر به‌ماهو شعر بگوییم، باید محتوا داشته باشد. پس تا زمانی که سطح شناخت و آگاهی‌مان بر اثر مطالعه ارتقا پیدا نکند، شعر خوب هم متولد نمی‌شود.

وقتی قرار است از حضرت زهرا (س) بسراییم، باید با شناخت، قرابت‌مان را بالا ببریم. در نتیجه یک حس انس و الفت در ما ایجاد می‌شود و افراد برای کسی که با او مانوس هستند، جور دیگری می‌نویسد و می‌سرایند. نکته دیگر این است که برای رسیدن به زبان انس، حدومرزی لازم است و نمی‌توان از هر کلمه و کلامی استفاده کرد. حضرت زهرا (س) سیده نساالعالمین و شخصیتی است که به زن آبرو داده است؛ بنابراین باید در به کار بردن واژه‌ها دقت کرد.

دبیر کنگره سوختگان وصل در بخش پایانی سخنان خود به لزوم ارتقای شعر آئینی نیز اشاره و خاطرنشان کرد: ما این روزها با یک مشکل بزرگ روبرو هستیم و آن مشکل، این است که به‌ محض آن‌که یک شاعر چهارپنج ‌بیت می‌سراید، آن‌ها را پاکنویس‌نکرده، منتشر می‌کند. فضای مجازی هم که در این زمینه آسیب‌های خود را می‌زند. وقتی چیزی منتشر شد، دیگر نمی‌توانید جلوی آن را بگیرید. بعد ممکن است ببینیم شعری که منتشر شده، دارای ابهام و مشکل است ولی دیگر دیر شده و دست به دست می‌شود. بدتر از این، وقتی است که در تلویزیون یا برنامه‌های شعر، با مجریانی روبرو هستیم که تخصصی در حوزه شعر ندارند.

پیشنهاد می‌کنم بانوانی که شعر می‌گویند؛ به‌ویژه شعر آئینی، شعرشان را پیش از انتشار با چند شاعر دیگر به اشتراک بگذارند تا عیب و ایراداتش رفع شود. از طرف دیگر، همان‌طور که شعر و شاعر ضعیف داریم، منبر و مداح ضعیف هم داریم که ممکن است چیزی را در جایی شنیده باشد که سندیت ندارد و بخواهد آن را به شعر تبدیل کند.

من شاعران را به مطالعه توصیه می‌کنم. مطالعه؛ نه شعر! اول مطالعه سیره فاطمی. این مهم‌ترین بحث است که شاعر، اول درباره سیره حضرت زهرا (س) مطالعه داشته باشد. این مرحله پیش از مطالعه و مرور شعرهاست. منبرهای معتبر و خوب هم هستند. حضراتی که منابر خوب و قابل اعتنا دارند، در دسترس‌تر هستند. ولی هیچ‌چیز جای مطالعه را پر نمی‌کند. منبر، مکمل مطالعه است. بعد از مطالعه و منبرمی‌توان از شعر و روضه خوب استفاده کرد.