کرب و بلا: بررسی وقایع تاریخ اسلام از منظر فلاسفه معمولا منجر به فتح بابی در فهم و درک از این وقایع می‌شود. موضوعی مانند نهضت حسینی و قیام عاشورا نیز از آن دست موضوعاتی است که وقتی از منظر فلسفه اسلامی شرح و تبیین می‌شود، رویکرد تازه‌ای از ریشه‌های این قیام و ابعاد مختلف آن را در منظر خواننده قرار می‌دهد که نمونه آن را می‌توان در کتاب «معجزه عاشورا» مرور کرد.
درباره کتاب
کتاب «معجزه عاشورا» نوشته «حسین غفاری» مجموعه سخنرانی این استاد فلسفه است که به صورت درس گفتار در جلسات موسسه پژوهشی فلسفه در ایام ماه محرم سال 88 ارائه شده است.
غفاری چنان که خود در مقدمه کتاب می‌نویسد؛ طی سال‌های گذشته در کنار تدریس رسمی دانشگاهی، جلسات خصوصی هفتگی را جهت تدریس فلسفه اسلامی با حضور جمع محدودی از علاقه‌مندان برگزار کرد. برخی از این جلسات به طرح مباحثی در باب قیام و نهضت حسینی اختصاص یافت که ماحصل آن را در قالب این کتاب گردآوری و منتشر کرد.
طرح مباحث عقلانی و فلسفی در تفسیر و تحلیل امور عینی و اجتماعی در فرهنگ اسلامی از ویژگی‌های این اثر به شمار می‌آید. معجزه عاشورا شامل 12 مجلس است. هرجند هر مجلس ذیل یک عنوان به تبیین وجهی از وجوه قیام عاشورا و شخصیت حسین بن علی (ع) اختصاص یافته است، اما به جز مجلس دوازدهم با موضوع «عاشورا از زبان حافظ»، سایر مباحث طرح شده در عین تنوع، دارای بافتی منسجم و پیوسته‌اند.
کتاب معجزه عاشورا 471 صفحه دارد و نخستین بار در آبان ماه سال 1392توسط نشر حکمت چاپ و متشر شد.
درباره نویسنده
حسین غفاری استاد گروه فلسفه دانشگاه تهران است. وی در سال 1356 تحصیلات خود در مقطع کارشناسی فاسفه دانشگاه تهران را به پایان رسانید. سپس در همین رشته به ادامه تحصیل پرداخت و در سال 1374 موفق به اخذ مدرک دکتری فلسفه از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد. غفاری در سال 1386 به عنوان مدیر گروه فلسفه دانشگاه تهران انتخاب شد.
عضویت در هیئت علمی جایزه کتاب فصل جمهوری اسلامی ایران در سال 1392، عضویت در گروه تخصصی فلسفه وزارت علوم و تحقیقات و فناوری در سال 1396 و نیز عضویت در کارگروه فلسفه شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی از جمله مسئولیت‌های اجرایی این چهره علمی کشور است. وی همچنین در همایش‌های علمی داخلی و بین المللی بسیاری نیز شرکت داشته است که از جمله آن می‌توان به نشست «رویکردی متفاوت و نو در بررسی نهضت عاشورا» اشاره کرد.
حسین غفاری کتاب‌های متعدی را تآلیف و ترجمه نموده و همچنین مقالات بسیاری در نشریات داخلی و بین‌المللی به چاپ رسانیده است. «تشیع دین کامل و کمال دین»، «شرح عرفانی دیوان حافظ»، «حتی مطالع الفجر»، «جدال با مدعی»، «معرفت شناسی در فلسفه اسلامی» از جمله آثار تالیفی او به شمار می‌رود.
بازخوانی کتاب
مجلس اول کتاب «مخجزه عاشورا» نام دارد. مولف ابتدا به بیان بحث معجزه و انواع آن می‌پردازد و در ادامه از حادثه کربلا به عنوان یکی از مهم‌ترین معجزات در طول تاریخ بشر یاد شده و به عنوان یک معجزه مرکب حسی و عقلی بدان پرداخته شده است. مباحث مجلس اول را به نوعی می‌توان مستقل از سایر مباحثی دانست که در ادامه کتاب شرح داده شده است.
ملاک معجزه و نمونه‌هایی از آن، مهم‌ترین محدودیت معجزات حسی، قرآن کریم معجزه‌ای متفاوت، مقایسه معجزه حسی و عقلی، تمایز واقعه عاشورا با وقایع مشابه، هدف قیام امام حسین (ع) از زبان خودشان و منطق حضرت اباعبدالله (ع) در از دست دادن عزیزان‌شان از جمله مباحثی هستند که در قالب مجلس نخست ارائه شده است.
حسین غفاری در مجلس دوم با عنوان «چیستی گریه و اثر آن در وصول به کمال انسانی» ضمن تحلیل نهضت عاشورا به بررسی پدیده گریه در عزاداری با آن حضرت و نقش و فلسفه وجودی و تربیتی آن پرداخته است. برخی عناوین مباحث این مجلس عبارتند از: حقیقت گریه، گریه به منزله اتحاد روحی، گریه راه‌گشای فتوحات معنوی، تفاوت مبنایی گریه شیعیان و مسیحیان و تقبیح قرآن کریم نسبت به کسانی که به قتل انبیا راضی شدند.
«تفسیرهای گوناگون از اهداف قیام حضرت اباعبدالله (ع)» عنوان مجلس سوم از مجالس 12گانه کتاب معجزه عاشورا است. این مجلس به موضوع جامعیت قیام آن حضرت از هر دو جنبه ظاهری و باطنی پرداخته و سپس به انواع تفسیرهای فردی و اجتماعی و ظاهری و باطنی این حادثه اشاره کرده است. تفسیر اجتماعی و دیدگاه دکتر شریعتی، کثرت در وحدت، تفسیر جامع و حقیقی از واقعه عاشورا، دیدگاه مولف کتاب شهید جاوید و جمع اضداد در مراتب عالیه وجود ذیل این عنوان در مجلس سوم طرح شده است.
استاد فلسفه دانشگاه تهران هریک از این نظرات را به تفصیل نقد و بررسی کرده و حاصل این نقد و نظزها موضوع مباحث مجلس چهارم به بعد کتاب است که با طرح موضوع «بررسی علم امام و انسان کامل» در مجلس ششم، «امام معصوم به منزله انسان کامل خلیفه الله» در مجلس هفتم و «ماهیت علم باطنی امام، علم حضوری است» در مجلس هشتم ادامه می‌یابد.
محور نهمین مجلس کتاب؛ داستان ذبح حضرت اسماعیل توسط ابراهیم خلیل الله و مقایسه آن با داستان عجیب عاشورا است که سرفصل‌هایی از جمله ستاره‌ای در مقابل خورشید، معنای «وفدیناه بذبح عظیم»، تمامیت عاشورا، مهندسی دقیق خلقت الهی و نظر معتزله و اشاعره ذز مسئله حسن و قبح افعال الهی و ... را شامل می‌شود.
آنچه در مجلس دهم کتاب در منظر خواننده قرار گرفته است؛ تبیین آثار و برکات ظاهری و باطنی قیام اباعبدالله (ع) است که با عناوینی از جمله نهراسیدن از مرگ، گفتگوی حضرت اباعبدالله (ع) با محمد حنفیه، گریه موهبت الهی به شیعیان، ایجاد حرارت‌های درونی در قلوب شیعیان و عدم خاموشی آن شرح و بسط داده شده است.
مولف سپس در مجلس یازدهم موضوع «اصلاح روش‌ها و احیای سنت‌های صحیح عزاداری» را مطرح کرده و به تبیین مباحثی همچون بایستگی‌های شخصیت مداحان و ذاکرین، هیئت‌ها و دسته‌جات عزاداری، مداحان و ذاکرین و بایستگی‌های کار آنها، صدای مناسب و اجتناب از تغنی، به کارگیری فنون مداحی و ایجاد حزن پرداخته است.
پایان بخش کتاب معجزه عاشورا « عاشورا از زبان حافط؛ شرح غزلی از لسان‌الغیب» نام دارد. غفاری در این مجلس به شرح غزلی از حافظ در توصیف واقعه عاشورا پرداخته است. تقدس عشق و اثر آن در وجود عاشق، دلیل پایدار نبودن عشق‌های مجازی، معنای «قتیل العبرات»، معنای «زنده‌رود»، حضرت اباعبدالله و تسهیل گریه معنوی برای انسان‌ها و پاداش گریه بر حضرت اباعبدالله (ع) نسیه نیست؛ برخی از عناوینی هستند که استاد فلسه دانشگاه تهران در قالب مجلس دوازدهم خود بیان داشته است.
برگی از کتاب
«حضرت اباعبدالله (ع) با حقیقت زیبایی در عالم تجلی کرده‌اند، همه صحاب حضرت فانی در ایشان شدند، البته این بسیار خوب است اما گاه گاهی انسان باید از جمال بیرون بیاید، این راهی نیست که فقط با مسی و سکر طی شود که این راه راه تعادل نخواهد بود... قطعه قطعه شدن، دست و پا را دادن، همسر و بچه‌ها را به اسیری دادن و .. اینها انسان را از مستی خارج می‌کند. باید نفس انسان بوسیله جلال آب دیده شود...» ص 465.
