به گزارش کرب وبلا؛ درخت سرو، عنصری نمادین در عرصه هنرهای تجسمی است. در طبیعت مهمترین ویژگی درخت سرو، سرسبزی آن در تمامی فصول سال است و برگ‌های سوزنی و همیشه سبز آن نمادی از پویایی، سرزندگی و حیات ابدی و جاوید است اگرچه به اعتقاد بسیاری از کارشناسان در حوزه علوم طبیعی، برگ‌های درخت سرو نیز به زردی گراییده و ریزش دارند اما این ریزش و جایگزینی آن با برگ سبز نورسته، آنچنان دفعی و سریع اتفاق می‌افتد که هیچگاه این درخت را در هیچیک از مقاطع زمانی، زرد و پژمرده نمی‌توان یافت.
ایستایی و قائم بودن تنه این درخت و البته انعطافی که در برابر تلاطمات و وزش باد و طوفان دارد نیز علاوه بر قامت کشیده و پرصلابتش، نمادی از ایستادگی و مقاومت در برابر مصائب و هجمه‌هایی است که جبر طبیعت بر آن وارد می‌کند.
همین مقدار برشمردن ویژگی برای درخت سرو، کافی است که از این پدیده موجود در طبیعت به عنوان نماد و شاخصی در رثای مفاهیم مقدسی همچون مقاومت، ایثار و شهادت استفاده شود همچنانکه در ادبیات و فرهنگ و هنر شیعی ـ ایرانی، شهید به مثابه فردی سروقامت تشبیه می‌شود.
صرفنظر از اینکه درخت در باور اسلامی نیز از اهمیت و جایگاه والایی برخوردار است و در نظرگاه معصومین (ع) و بزرگان دین به این مهم سفارش شده است تا جایی که پیامبراسلام فرمود: «شکستن شاخه یک درخت در نزد من به مثابه شکستن بال فرشتگان است.» اما باید گفت که درخت سرو در بیان نمادین و کاربردی مفاهیم ارزشی همچون شهادت از مقام و مرتبه ویژه‌ای برخوردار است.
در ارتباط مستقیم با عاشورا و قیام اباعبدالله الحسین (ع) و مشخصاً از دوران آل بویه که مراسمات عزاداری محرم وجهی رسمی و جدی‌تری پیدا کرد شاهد ورود المان‌ها و نمادهای گوناگونی به این قبیل آئین‌ها بودیم و نکته جالب توجه اینکه یکی از نمادهای پُرکاربرد در برگزاری این مراسم ها، درخت سرو بوده است.
«کُتَل» به عنوان یک المان پُرکاربرد در برپایی دسته‌جات عزاداری، چوب قطور و بلندی دارد که دور تا دور آن حلقه‌های سیمی مدور وصل است و پارچه‌ای رنگارنگ به دور آن کشیده شده است که در نهایت فرمی استوانه‌ای را پدیدار می‌سازد که کُتل‌گردان در حرکت دادن آن در پیشانی دسته عزاداری به نوعی تداعی‌گر درخت سروی بوده که سمبل ایستادگی و پایداری است.
«عَلم» نیز که سازه‌ای فلزی است و تیغه‌هایی فلزی به آن نصب است در واقعه نمادی دیگر از مفهوم ایستادگی و مقاومت و سروقامتی شهید است چنانکه در حرکت «عَلَم» توسط عَلَم‌گردان، تیغه‌ها که منعطف هستند به جلو و عجب خمیده می‌شوند اما باز هم سر جای خود قرار می‌گیرند که نمادی از مقاومت و پابرجایی بر روی هدف و خواستی مقدس است.
اما شاید بیشترین کاربرد معنایی و مفهومی درخت سرو را در ارتباط با مفاهیم ارزشی عاشورا در پارچه‌هایی بتوان جستجو کرد که در سوگواره‌های فرهنگ شیعی ـ ایرانی به پارچه‌های «ترمه» مشهور هستند؛ پارچه‌هایی به رنگ قهوه‌ای سوخته که شاید کمتر کسی توجه به نقش و یا نقوش آن داشته باشد.
در واقع این پارچه‌ها منقش به سروهایی در زمینه خود هستند که به شکلی کلیشه‌ای در امتداد پارچه تکرار شده‌اند با این تفاوت که این سروها، سرهایی خمیده دارند که در اصطلاح متداول در میان پارچه بافان و یا باسمه‌کاران اصفهانی که با استفاده از مُهرهای مخصوص، بر روی پارچه‌های سفید متقال، قلمکاری می‌کنند به «بته جقه» معروفند.
اما سرو خمیده و یا «بته جقه» اساساً چیست و چه مفهومی را تداعی می‌کند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که رنگ قهوه‌ای و قامت خمیده سروهای به کاررفته در این پارچه‌ها و ارتباط معنایی آن با عاشورا با حادثه‌ای تلخ در عصر روز واقعه گره خورده و پیوند دارد، یعنی درست زمانی که پس از شهادت امام حسین (ع) سپاه کوفه دستور یافت که به خیمه‌های زنان و فرزندان اهل بیت (ع) حمله‌ور شده و ضمن غارت آنها، خیمه‌ها را نیز به آتش بکشند.
سرو خمیده و قهوه‌ای رنگ موجود در پارچه‌های ترمه که همانطور که گفته شد اصطلاحاً به آنها «بُته جقه» گفته می‌شود در حقیقت تداعی‌گر خیمه‌های نیمه سوخته اهل بیت امام حسین (ع) است که حال در زمینه این پارچه‌ها نقش یافته و در جاهای مختلفی از آئین عزاداری سیدالشهدا (ع) و به ویژه آویزان بر بیرق‌ها، عَلَم و کُتَل ها می‌توان آنها را مشاهده کرد.
فراوانی استفاده از این پارچه تا به آنجاست که حتی در زمان تشییع و تدفین متوفایی از جماعت شیعی نیز از ترمه به وفور استفاده می‌شود و گویی جزئی از فرهنگ عزاداری و سوگ ایرانیان شده است.
