اختصاصی کرب و بلا: بزرگداشت حماسه کربلا و آنچه در روز عاشورا رخ داد، تنها نسخه‌ای برای گریستن و گریاندن نیست، بلکه مهم‌تر از آن تأثیرگذاری در تاریخ بشریت به عنوان قوه محرکه بیدارگری همه انسان‌هایی است که در اندیشه تجربه و تحقق یک زندگی بر مدار آزادگی هستند و جامعه‌ای به معنای واقعی خواهد توانست به این مهم دست یابد که حادثه کربلا را خارج از لایه ظاهری آن بشناسد و بشناساند.
«محمد اسفندیاری» نویسنده، عاشورا پژوه و پژوهشگر دین در کتاب «از عاشورای حسینی (ع) تا عاشورای شیعه» تلاش کرده است ضمن بیان تحریفات و مدنظر قرار دادن جنبه عاطفی واقعه عاشورا، از منظر سیاسی نیز این حادثه را بررسی نماید.
درباره‌ی کتاب
کتاب از عاشورای حسینی (ع) تا عاشورای شیعه، ترکیبی از حماسه و تراژدی است که با دو رویه سیاسی و عاطفی به عاشورا نگریسته و با اشاره به بدعت‌گذاری‌های مراسم عاشورا به اصلاح شیوه‌های عزاداری پرداخته و آن را از وظایف روحانیت دانسته است.
ویرایش سوم این کتاب در چهار فصل با عنوان‌های؛ از عاشورای حسین (ع) تا عاشورای شیعه، هدف‌شناسی امام حسین (ع) و کتاب شناخت امام حسین (ع) در 182 صفحه توسط انتشارات خیمه چاپ و منتشر شده است.
درباره نویسنده
محمد اسفندیاری متولد سال 1338 است. او در حوزه‌های علمیه تهران و قم به فراگیری علوم حوزوی پرداخت و از استادانی چون آیات عظام؛ یحیی نوری، جوادی آملی، استادی، گرامی قمی، وجدانی فخر و حکیمی بهره برد.
وی اسلام‌پژوه، تاریخ‌نگار، کتابشناس و سرپرست دانشنامه‌‌ی امامت (موسوعه الامامه فی نصوص اهل السنه) و همچنین عضو شورای عالی چندین نشریه و نهاد و مشاور علمی برخی مؤسسه‌های علمی است.
مؤلف و ویراستار نمونه در سال 1376، کتابشناس نمونه در سال 1383، حامی نسخه‌های خطی در سال 1384 و نیز پیشکسوت حوزه‌‌ی نقد، از جمله افتخارات این نویسنده و پژوهشگر است. بعضی از کتاب‌ها و مقالات وی به عنوان آثار برگزیده‌ی کشوری، از جمله کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، انتخاب شده است.
از دیگر آثار محمد اسفندیاری می‌توان به کتاب پژوهی، کتابشناسی تاریخی امام حسین (ع)، کتابشناسی توصیفی علی شریعتی، آسیب‌شناسی دینی، ما همه برادریم، پیک آفتاب، شعله‌‌ی بی‌قرار، حقیقت و مدارا، عاشورا شناسی و حقیقت عاشورا اشاره کرد.
بازخوانی کتاب
فصل اول کتاب با عنوان «از عاشورای حسین (ع)» از حماسه عاشورا سخن می‌گوید و از دو دیدگاه متفاوت به عاشورا نگریسته است؛ دیدگاه عاطفی که به آن تراژدی و دیدگاه سیاسی که به آن حماسه گفته می‌شود.
در مورد تراژدی بودن این حماسه می‌توان از کشته شدن یکایک یاران و خویشان امام حسین (ع) در پیش دیدگانش و سپس کشته شدن خود امام و بریده شدن سر ایشان و بی‌احترامی به جسد امام حسین (ع) نام برد؛ اما از دیدگاه سیاسی به ظلم‌ستیزی و حماسه آن حضرت می‌شود توجه کرد.
در گذشته حادثه عاشورا، بیشتر از جنبه عاطفی مورد توجه بود و از دو کلیدواژه «مقتل» و «مظلوم» بیشتر استفاده می‌شد، اما در دوران معاصر بیشتر از کلیدواژه‌های قیام و شهادت استفاده می‌شود که نشان‌دهنده نگاه به بعد سیاسی و حماسی عاشوراست.
در بخش دیگر کتاب از نزاع در واقعه عاشورا سخن به میان آمده است که به بیان نزاع که با که؟ و نزاع چه با چه؟ پرداخته و این نزاع بین کفر و دین و عدل و ظلم، نشان می‌دهد امام حسین (ع) تنها مختص به دین اسلام و مذهب شیعه نیست.
نویسنده سپس در تبیین هدف قیام امام حسین (ع) بیان می‌کند که شهادت امام حسین (ع) تنها به خاطر شفیع شدنش نیست، همان‌گونه که امام (ع) در مسیر از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا می‌گویند که: «یک نفر مانند من نباید با یک نفر مانند یزید بیعت کند».
در ادامه سخن بزرگانی چون سید ابوالقاسم کاشانی، محمدمهدی رکنی و ... پیرامون موضوع قیام امام حسین (ع) ذکر شده است که از منظر سیاسی به این واقعه نگریسته‌اند.
نویسنده در فصل دوم با عنوان «تا عاشورای شیعه» از آفت گزافه‌گویی سخن گفته که به دلیل اینکه واقعه عاشورا کشش هرگونه مبالغه را دارد، باید به‌هوش بود که تاریخ و عقیده با هم خلط نشود. مثل روضه‌خوانی که فقط هدفش گریاندن مردم است.
در این فصل و در تشریح بدعت‌های عاشورا از محدث نوری یاد شده که در کتاب «لولو و مرجان» علیه روضه‌خوان‌ها برخاسته و آنها را نکوهش می‌کند. بدعت دیگری که به آن اشاره شده؛ قمه‌زنی است که «فاضل دربندی» خود را «حسین اللهی» می‌خواند و هدف از خلقت انسان را عزاداری برای امام حسین (ع) می‌دانست و برای عزاداری هر عملی حتی قمه‌زنی را جایز می‌شمرد و ترویج می‌کرد.
نویسنده به ضرورت اصلاح به‌خصوص در روضه‌خوانی و عزاداری‌ها پرداخته و عنوان می‌کند، آنچه باید کانون توجه قرار بگیرد؛ پاک‌سازی روضه‌خوانی و عزاداری‌هاست و در این باب به دو عالم شیعه «میرزا حسین نوری طبرسی» و «سید محسن امین عاملی» اشاره دارد که در حدود صد سال پیش عهده‌دار پاک‌سازی روضه‌ها و عزاداری‌ها شدند، اما امروزه این اصل کمابیش مسکوت مانده و حتی سنت‌گرایان بر این عقیده‌اند که نباید با خرافات مبارزه شود و بدعت را حسنه و موجب گرمی و رونق دین می‌دانند.
در بخش کارنامه عاشوانگاری، به این نکته اشاره شده است که از قرن 14 به بعد، به واقعه عاشورا توجه بیشتری شده و دلیل آن را هم رواج صنعت چاپ و بیداری مسلمانان از خواب سیاسی می‌داند. سپس از دو دسته کتاب درباره امام حسین (ع) سخن می‌گوید که یک دسته مهم و نخبه‌خوان و دسته دیگر مفید و مردم‌پسند است. در این بین آثاری هستند که محتوای آنان جز چند قصه و خبر آمیخته با خرافه چیزی نیست و نمی‌توان آنها را در شان امام حسین (ع) دانست و موجب سرافکندگی است و علامه امینی درباره این‌گونه آثار می‌گوید: «کتاب‌هایی که در این سال‌ها درباره ائمه در زبان فارسی نوشته شده باید ریخت به دریا!».
فصل سوم کتاب به هدف شناسی امام حسین (ع) می‌پردازد و مهم‌ترین موضوع برای قیام امام حسین (ع) را هدف امام حسین (ع) می‌داند. نویسنده هدف را به دو نظریه حکومت و شهادت تقسیم کرده و در کتاب در مورد هر کدام توضیح داده و موارد اختلاف هر کدام را نیز بیان کرده است.
کتابشناخت امام حسین (ع)؛ عنوان فصل آخر این کتاب است که علاوه بر ذکر آثاری درباره امام حسین (ع)، در ابتدای فصل، معیارهایی برای جمع‌آوری کتابشناسی عنوان کرده و همچنین معیارهایی برای مهم بودن کتاب، که از آن جمله می‌توان به قدمت، تاثیر گذاری، اعتبار، ابتکار و تحلیلی بودن آن اشاره کرد.
برگی از کتاب
تفکیک دیگری که باید صورت بگیرد، تفکیک میان هدف امام حسین (ع) و نتیجه مترتب بر قیام اوست. آن حضرت قیامش در پی اهدافی بود، ضمن آنکه آثار و نتایجی از آن به دست آمد. خلط این دو با یکدیگر موضوع مورد اختلاف را تیره می‌کند. مثلاً کسی که خانه‌ای برای خود می‌سازد، هدفش این است که در آن سکونت گزیند ولی این نتیجه و اثر را دارد که مردم از سایه دیوار آن استفاده می‌کنند. در اینجا نباید گفت هدف از ساختن خانه این بوده که مردم از سایه آن استفاده کنند. (ص 97).
