عاشورا واقعه‌ای بی‌نظیر در تاریخ بشری است و اهمیت آن در تاریخ مذهبی شیعه، غیرقابل انکار است. کتاب‌ها و مقالات بی‌شماری نیز در این باب نوشته شده است. «تراژدی کربلا؛ مطالعه جامعه‌شناختی گفتمان شیعه» به قلم «ابراهیم حیدری» نویسنده عراقی و ترجمه «علی معموری» و «محمد جواد معموری» ازجمله آثاری است که در سال 1343ق/ 1392ش پیرامون واقعه عاشورا نگاشته شد و توسط «دارالکتاب الاسلامی» قم به چاپ رسید.
درباره کتاب
این کتاب با عنوان «تراجیدیا کربلاء: سوسیولوجیا الخطاب الشیعی» نخستین بار توسط انتشارات «دارالساقی» منتشر و چندین بار تجدید چاپ شد و با استقبال گسترده در کشورهای مختلف جهان رو به رو شد، به طوری که گزارش‌های متعددی به انگلیسی، فارسی، اردو و غیره درباره آن نوشته شد. ترجمه فارسی این کتاب با عنوان «تراژدی کربلا: مطالعه جامعه‌شناختی گفتمان شیعه» در قالب هفت فصل و 516 صفحه توسط انتشارات دارالکتاب اسلامی چندین بار تجدید چاپ شده است.
هدف نگارنده در این پژوهش بیشتر معطوف به شعائر و سنت‌های دینی در عراق و خصوصا مراسم سوگواری حسینی بودهاست. این مراسم از آن جهت مورد مطالعه قرار گرفته که پدیدهای دینی- اجتماعی بوده و پدیدآور گفتمان ویژه عاشوراست. بررسی و مطالعه مراسم سوگواری حسینی در سطح میدانی و از حیث بوم‌شناختی که محور اصلی بحث در این کتاب است؛ در سال 1968م/ 1388ﻫ در شهر کاظمین و در ماه محرم و صفر همان سال در شهر کربلا انجام گرفته و حدود شش ماه به طول انجامیده است.
درباره نویسنده:
ابراهیم الحیدری نویسنده عراقی است که تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی ادبیات از دانشگاه بغداد عراق، کارشناسی ارشد جامعه شناسی را از دانشگاه فرانکفورت آلمان و و دکتری خود در رشته فلسفه (مردم شناسی اجتماعی) را از دانشگاه برلین آلمان به انجام رسانیده است. وی مدرس دانشگاه‌های بغداد، برلین و دانشگاه عنابه الجزایر است.
آثار نویسنده:
از آثار این نویسنده می توان به کتاب‌های «الفتوه بین التراث و المعاصره»، «اثنولوجیا الفنون التقلیدیه دراسه سوسیولوجیه لفنون و صناعات و فولکلور المجتمعات التقلدیدیه»، «دارالحوار الالذقیه» و نیز تحقیقات میدانی از جمله پژوهش آیین عزاداری در کاظمین و کربلا در سال 1968، بقایای نظام اموی عندالطوارق 1986و... اشاره کرد.
بازخوانی کتاب:
در اینجا نگاهی گذرا داریم به عناوین و موضوعاتی که در این کتاب بدان اشاره شده است. کتاب تراژدی کربلا مشتمل بر فصول هفت‌گانه به شرح زیر است:
فصل اول؛ «نگاهی گذرا به تاریخ»
فصل دوم؛«تراژدی کربلا؛ کنگره اشک و اندوه»
فصل سوم؛ «عوامل مؤثر بر گسترش و تحول مراسم عزاداری حسینی در عراق»
فصل چهارم؛ اهمیت و نقش مذهبی، اجتماعی و سیاسی شهرهای مقدس عراق»
فصل پنجم؛ «جامعه‌شناسی گفتمان سوگ و عزای حسینی»
فصل ششم؛ «ویژگی‌های فولکلور سوگواری حسینی»
فصل هفتم؛ تحریف قیام امام حسین (ع) و سوء استفاده از مراسم عزاداری»
فصل اول:
بخش اول: امامت، خلافت، حاکمیت و تحولات نهضتی اجتماعی در اسلام
دین اسلام با رسالتی مذهبی و نهضتی سیاسی به جهانیان عرضه گشت که این نهضت مبارزه‌ای بین توده مردم (فقرا و مستضعفان) و طبقه اشرافی حاکم بر مکه افروخته شد. قریش نیز که مشاهده کرد مردم گروه گروه به دین اسلام گرویدند، پس از فتح مکه به اسلام روی آوردند، ولی رویکرد سیاسی- اجتماعی قریش باعث اختلاف مسلمان درباره جانشین پیامبر (ص) شد.
برخی از صحابه که شاهد نصب علی (ع) به خلافت از جانب پیامبر بودند، با خطبه غدیریه نام شیعیان علی (ع) را به خود گرفتند که نخستین هسته این نهضت پس از رحلت پیامبر (ص) بودند. ولی اهل سنت حدیث غدیر را به معنای اظهار محبت و ارادت دانسته نه خلافت. پس از درگیریهایی بسیار بر سر خلافت بعد از پیامبر (ص) ابتدا ابوبکر پدر عایشه به خلافت رسید و سپس عمر و عثمان و سرانجام علی (ع) که با شهادتش، مرحله خلفای راشدین پایان یافت.
علی (ع) خلافت را برای خویش و جهت دستیابی به مصالح شخصی نمی‌خواست بلکه بدنبال تحقق اصول مورد نظر پیامبر (ص) بود. مخالفت با سیاست‌های دولت اموی در کنار گسترش گرایش به علی (ع) و خاندانش در کوفه ریشه دوانید، ولی هنوز مدت زیادی از شهادت حضرت علی (ع) نگذشته بود که که امام حسین (ع) نواده پیامبر به همراه یاران و اهل‌بیت در دهم محرم به دست لشکریان یزید به قتل رسیدند که این شهادت نماد ایثار گشت و بعدی سیاسی-اجتماعی به جنبش مخالفان بخشید. عباسیان که عموزادگان پیامبر بودند، ابتدا به نام تشیع با یاری شیعیان بر امویان فایق آمده اما بعدها سختگیری‌های بسیاری را بر خاندان علی (ع) و شیعیانشان وارد ساختند.
بسیاری از پژوهشگران بر این اعتقادند که مذهب تسنن تحت حمایت متوکل عباسی با جنگ علیه همه مذاهب اسلامی پدید آمد و شیعه در نظر اهل سنت به «رافضه» یعنی مخالفان مشهور شدند. در واقع مذهب تشییع در عراق بیش از هر کشوری رواج یافته، بنابراین قیام‌های خونین بیشتر در آن دیار به وقوع پیوسته است. آل‌بویه نیز با اینکه خلیفه عباسی را بر مسند خویش باقی گذارده بودند، اما خود (که می‌توان آنان را بنیانگذران نخستین دولت شیعی دانست) زمام امور را بدست گرفته بودند.
نزاع بین حکومت‌های عثمانی و صفوی که در ایران مذهب تشییع را مذهب رسمی اعلام کرده‌بود، در خلال جنگ‌های طولانی برای حاکمیت در عراق تأثیرات مختلف سیاسی و ایدئولوژیکی بر این کشور گذاشت که در این میان از تلاش‌های شجاعانه‌ی نادرشاه برای تقریب بین مذاهب می‌توان نام برد که ایرانیان را از فرستادن نفرین بر خلفا منع و برای به رسمیت شناختن مذهب تشیع در کنار مذاهب اربعه اهل سنت، تلاش کرد و به نام امام جعفر صادق (ع) آن را مذهب جعفری نامید. بنابراین پیامد حضور مذهب تشیع در عراق را می‌توان این دانست که هر پدیدهای که توانایی استمرار و پویایی را دارد، می‌تواند توانایی رسوخ در وجدان عمومی را نیز پیدا و نوعی وحدت اجتماعی- روانی ایجاد کند.
بخش دوم: تاریخچه و سیر تحولات سوگواری حسینی
پیوند دوسویه‌ای میان عزاداری امام حسین (ع) و گسترش جنبش‌های انقلابی شیعه در عراق برقرار است. نخستین کسی که سوگواره‌ای در روز عاشور به مناسبت یادمان حسین بن علی (ع) برگزار کرد؛ «مختار بن یوسف ثقفی» بود. لکن واژه نوحه‌سرا برای اولین بار در قرن سوم هجری در خصوص خوانندگان اشعار حسینی با صدایی سوزناک به کار رفت.
مقتل‌خوانی در خلال قرن هفتم هجری به سنتی شایع در روز عاشورا تبدیل شد. یکی از قدیمی‌ترین اشعاری که مملو از حزن و اندوه و پشیمانی است؛ قصیده «عبیدالله بن حر» است که بعد از شنیدن خبر شهادت امام حسین (ع) به کربلا می‌رود و قصیده‌ای طولانی در باب کشتگان کربلا سروده‌است.
در زمان آل‌بویه برای نخستین بار شیعیان توانستند بدون هیچ منعی اجازه برپایی شعایر مذهبی و برگزاری سوگواره‌های عاشورا برخوردار شوند که بر اهل سنت گران تمام شد و با تحریک برخی علمای عصر خود قصد بر هم زدن مراسم‌های عاشورا را داشتند، اما بعد از سقوط سلجوقیان و به قدرت رسیدن قبایل ترک متحجر در مذهب تسنن، وضعیت شیعیان دوباره تیره گشت و این وضع تا عصر صفوی که مذهب شیعه را رسمیت بخشید، همچنان ادامه داشت.
حاکمان سلجوقی و عثمانی به هنگام سلطه بر عراق از برگزاری مراسم ممانعت کردند و وهابی‌ها طی حمله ناگهانی به کربلا به کشتار و غارت در آن شهر پرداختند و بعد با تغییر حکومت عراق اوضاع تغییر کرد. زمانی که ناصرالدین شاه برای زیارت مرقد ائمه اطهار (ع) به عراق سفر کرد، مشاهده کرد که اذان نماز بدون شهادت به ولایت امام علی (ع) گفته می‌شود (این شهادت در زمان صفویه در اذان گنجانده شده‌بود) شاه، موذن را احضار و دستور به تکرار اذان به همراه عبارت شهادت سوم را داد.
در قرن بیستم مراسم سوگواری به اندازه‌ای رواج یافت که به فولکلور ملی بدل گشت. و در عراق بعد از تأسیس نظام پادشاهی، برای اولین بار روز عاشورا به عنوان تعطیل رسمی اعلام گردید.
فصل دوم
بخش اول: مفهوم اجتماعی و ابزارهای تأثیر شعائر و سنت‌ها
عمل به سنت‌ها با مقدسات جامعه مرتبط است که برای شناخت آنها باید ظاهر دینی و اعتقادی آنها را کنار زده و به بعد اجتماعی آنها پرداخت. سوگواری امام حسین (ع) به عنوان یک سنت در ارتباط با عقاید و اصول دین نبوده، ولی در اثر برخی انگیزه‌ها تا سر حد یک عقیده بالا رفته‌است.
بخش دوم: کربلا نخستین تراژدی اسلام
امام حسین (ع) در آغاز حکومت یزید به واسطه اعمالی که یزید برخلاف عهدنامه صلح انجام می‌داد، علیه حکومت بنی‌امیه قیام و مسلم (ع) را برای دعوت سران و مسلمانان روانه کوفه کرد که بعد از مشاهده اوضاع و تمایل مردم به همراهی امام، طی نامه‌ای به امام حسین (ع)، خواستار عزیمت ایشان به سمت کوفه شد. از سوی دیگر ابن زیاد با انتشار خبر دروغ حرکت لشکر یزید از شام و قتل مسلم، اقدام به ایجاد وحشت و متفرق کردن یاران از اطراف وی کرد. فرستاده امام سرانجام دستگیر شد و به شهادت رسید. از طرفی «عبدالله بن عمر» بارها خواست مانع خروج امام حسین (ع) شود که ایشان قبول نکرده و فرمودند مرگ سرنوشت محتوم آدمیان است. در واقعه کربلا تنها 72 نفر از یاران امام بودند که با ایمانی قوی و اراده‌ای پولادین به میدان رفته و یکی پس از دیگری به شهادت رسیدند.
بخش سوم: مراسم‌های سوگواری امام حسین (ع)
الف- معنا و مفهوم عزاداری؛ پدیدهای مذهبی و اعتقادی است که ویژگی و خصوصیات منحصر به‌فردی در کشورهای اسلامی و عربی دارد.
ب- عاشورا در دیگر کشورهای عربی و اسلامی
- عاشورا در کشورهای اسلامی
مراسم سوگواری حسینی در ایران؛ پیشینه این مراسم به دوره صفوی باز می‌گردد.
مراسم سوگواری حسینی در ترکیه
مراسم سوگواری حسینی در هند و پاکستان
- عاشورا در کشورهای عربی
مراسم عزاداری در لبنان
مراسم عزداری در مصر
مراسم عزاداری در کشورهای حاشیه خلیج فارس...
فصل سوم:
عوامل موثر در گسترش و تحول مراسم عزاداری حسینی در عراق
- روابط جتماعی، اقتصادی و سیاسی در عراق معاصر: پیش از جنگ جهانی اول تا اواسط دهه پنجاه به کندی پیش می‌رفت.
- مهاجرت از روستا به شهر و تاثیر آن در عزاداری حسینی؛ اوضاع اسف‌باری که پس از جنگ جهانی اول آغاز و پس از جنگ جهانی دوم به یک معضل مبدل گشت، موجب مهاجرت وسیع روستائیان به شهر شد.
- استقرار و پراکندگی قبایل عرب در عراق
- استقرار بیابانگردان و روی آوردن به کشاورزی
- عشایر عراقی و آداب و رسوم مذهبی؛ بادیه‌نشینان به جز خدا و رسولش به اصل دیگری ایمان نداشتند، در مقابل آنها روستائیان و شهرنشینان به آداب و شعائر دینی گرایش بیشتری داشتند.
فصل چهارم:
اهمیت و نقش مذهبی، اجتماعی و سیاسی شهرهای مقدس عراق
- درآمدی بر تاریخچه تاسیس و توسعه شهرهای اسلامی؛ چندین شهر مقدس و گردشگاه مذهبی وجود دارد که برخی از آنها نظیر بصره (اولین شهر اسلامی عراق) ، کوفه و بغداد از اهمیت مذهبی نیز برخوردارند. شهرهای مذهبی و مقدس دیگر نیز مانند کربلا، سامرا، نجف، کاظمین نیز وجود دارند که قبر ائمه را دربردارند.
شهرهای مقدس عراق
- مراکز فرهنگی و زیارتگاه‌ها
- مرقد امام علی (ع) در نجف اشرف
- قبرستان نجف؛ که به‌خاطر مرقد حضرت علی (ع) بسیاری از شیعیان آرزوی دفن شدن در گورستان نجف را دارند.
- مرقد امام حسین (ع) در کربلا
- شهر کاظمین و مرقد امام کاظم و امام جواد (ع)
- مرقد «ابوحنیفه» در اعظمیه؛ اعظمیه از شهرهای بغداد است که مرقد ابوحنیفه موسس مذهب حنفی در این منطقه است.
- مرقد «شیخ عبدالقادر گیلانی»؛ از نوادگان امام حسن (ع)، از پیروان مذهب حنبلی و از قطب‌های بزرگ اهل تصوف بغداد بود و ...
نقش مذهبی و جایگاه اجتماعی رجال دینی در عراق؛
گسترش حضور سادات و شیوخ در عراق یک پدیده مذهبی و اجتماعی است که ریشه‌های تاریخی در جهان عرب و اسلام دارد. علویان و اشراف در زمان عباسیان با عمامه سیاه شناخته می‌شدند اما امروزه سادات علما با عمامه سیاه شناخته شده که آنها را از دیگر علما متمایز می‌کند.
بیشتر سادات در عتبات مقدسه بویژه کربلا و نجف و کاظمین اقامت دارند. نقش سادات در حل و فصل درگیری‌ها و نزاع‌های شخصی و عشایری را نمی‌توان نادیده گرفت.
اهمیت و نقش مذهبی و اجتماعی عتبات مقدسه در عراق؛
نجف اشرف نیز به اعتبار مرقد امام علی (ع) از مهم‌ترین و مقدس‌ترین عتبات عالیات به شمار می‌رود. حرم حضرت عباس (ع) (اولین مکانی که مردم جهت ادای سوگند به آن روی آوردند) و حرم امام حسین (ع) در مرحله بعد اهمیت قرار دارند، سپس سامرا به اعتبار مزار مطهر امام هادی و امام حسن عسکری (ع) و امامان دیگر اهل بیت که در خارج از عراق مدفون هستند، مانند حرم امام رضا (ع) که در ایران واقع شده است. احترام به اماکن مقدس و مزار ائمه اطهار (ع) به شیعیان محدود نمی‌شود، بلکه اهل تسنن نیز به مزارهای پیشوایان، بزرگان خود احترام گذارده و به زیارت آنها می‌روند.
فصل پنجم
جامعه‌شناسی گفتمان سوگ و عزای حسینی
- موالات، شفاعت و نجات؛ برخی معتقدند امام حسین (ع) و حضرت مسیح از جهاتی شبیه به هم هستند، می‌توان میان اندیشه نجات و شفاعت در مصائب، فداکاری و شهادت امام حسین (ع) با دیدگاه مسیحیت درباره نجات بشریت رابطه برقرار کرد، مسیحیان نیز در روز «عید پاک» نمایشی مذهبی تحت عنوان نمایش مصائب دارند که همانند تعزیه در روز عاشوراست.
گروهی از خاورشناسان درباره امام علی (ع) معتقد شدند که او عیسای دوم است، حتی برخی حضرت زهرا (س) و حضزت مریم (ع) را از جهاتی شبیه هم می‌دانند.
- آداب و رسوم گریه و اندوه‌های گروهی؛ گریه بر امام حسین (ع) نقش مهمی در فرآیند شفاعت و نجات ایفا می‌کند به طوری که در احادیث ذکر شده هر کس بر حسین (ع) بگرید یا بگریاند در بهشت جای دارد. صحنههایی از تراژدی افتادن علمدار روی زمین، حمله به خیمه‌گاه اهل بیت (ع)، نوزاد لب تشنه از نمونه‌هایی است که در نوحه‌خوانی‌ها و روضه‌ها استفاده می‌شود.
آداب و رسوم گریه و اندوه از دیرباز نزد اقوام و آیین‌های مشرق زمین مخصوصا بین‌النهرین شناخته شده بود، کشته‌شدن سیاوش، مراسم‌هایی که در ماه ژوئیه هرسال برگزار می‌شود و ... همگی به نوعی با مراسم گریه و حزن در ایام عاشورای حسینی شباهت دارد که باعث شده «جاسترو» مراسم عبادت و زیارت اماکن مقدس و نوحه‌خوانی‌های کاهنان بابل را با سوگواری‌های عاشورا و آموزه شفاعت و نجات به عنوان زیربنای آن پیوند دهد.
- در انتظار امید؛ اصل امید نجات بخش که در انتظار فرج امام مهدی (عج) انعکاس یافته، در حافظه جمعی شیعیان نفوذ و رسوخ کرده است. اشعار بسیاری از شیعیان نیز واگویه‌ای از این است که ظهور مهدی (عج) لحظه به لحظه نزدیکتر می‌شود و در آن هنگام که او ظهور می‌کند، جهان را از عدل و داد پر خواهد ساخت.
تداوم سوگواری‌ها به مناسبت شهادت امام حسین (ع) و برگزاری یادمان‌های قیام کربلا بیانگر تداوم امید و انتظار ظهور منجی و آمادگی برای آن دوره است.
- احساس شکست و دادخواهی از تضییع حقوق؛ مسلمانان همگی بر خدا و حضرت محمد (ص) ایمان داشته، اما آنچه غالبا در عراق موجب اختلاف و درگیری می‌شود؛ تمایزهای طایفه‌ای است که از برخی انگیزه‌های سیاسی و اهداف سودجویانه نشأت می‌گیرد، درحالی که تفاوت شیعیان با دیگر مسلمانان تنها در برخی احکام فقهی است.
تاریخ تبعیض مذهبی به طور روشن و مستقیم به دوره حکومت استبدادی عثمانیان باز می‌گردد که مردم با روی کار آمدن «ملک فیصل» امید مساوات میان همه عراقی‌ها داشتند، اما با تسلیم شدن در برابر انگلیسی‌ها و تبعید علما و بزرگان شیعه، حمایت افکار عمومی ملت را از دست داد و شیعیان همچنان در امور دولتی و سیاسی کنار زده شده بودند تا زمان بیانیه امام «کاشف‌الغطاء » مبنی بر خواسته‌های ملت در اصلاح امور که یک گام دلیرانه در ابراز احساس شیعیان نسبت به تضییع حقوق خویش بشمار می‌رفت و بعد از آن کودتای کمونیستی 14 ژوئیه علی‌رغم ابعاد منفی آن توانست به تلاشی اولیه برای لغو طایفه‌گرایی و تحقق مساوات دست زند.
با این همه نتیجه‌گیری می‌شود تنها در یک نظام یکپارچه می‌توان از آزادی و حقوق شهروندی افراد محافظت کرد و به مساوات اجتماعی میان همگان از جمله اقوام و طوایف نایل آمد.
- مخالفت و مبارزه؛ تاریخ عراق همواره با ترس و ستم همراه بوده و رنگ عزا و مصیبت به خود داشته است. اظهار مخالفت و مبارزه به طور مستقیم و غیر مستقیم در بسیاری از مراسم ملی و مذهبی مانند بزرگداشت شهادت امام حسین (ع) منعکس می‌شود.
فصل ششم
الف: ویژگی‌های فولکلور سوگواری حسینی
- دسته‌های سوگواری؛ فرآیند انتقال میراث‌های فرهنگی به شکل خودآگاه و ناخودآگاه همواره در جرین است. این موضوع به روشنی در مراسم عزاداری امام حسین (ع) مشاهده می‌شود.
- نمایش عاشورا: فلسفه مذهبی و ویژگی‌های فولکلور آن؛ نمایش تعزیه یکی از نخستین تراژدی‌ها در مراسم امام حسین (ع) است. ویژگی‌های نمایش تعزیه به عنوان یک پدیده نمایشی را می‌توان چند مورد دانست: اول اینکه بازیگران حرفه‌ای در این نمایش نقش ایفا نمی‌کنند، دوم مراسم تعزیه از گونه نمایش‌های درامی- تراژدی است و سوم اینکه تعزیه بیش از اینکه تئاتری ادبی باشد، نمایش حیات و زندگی است
ب: مطالعه جامعه‌شناختی اشعار عامیانه در عراق
- گرایش به مرگ و اندوه در اشعار عامیانه؛ اشعار عامیانه از آغاز با شعائر و آداب دینی در ارتباط بوده و همواره بیانگر عواطف و احساسات درونی انسان‌هاست. این نوع شعر در ابتدا برای مراسم‌های عزاداری امام حسین (ع) در محرم و صفر وضع شد، ولی به تدریج در غزلیات طنز و لطیفه و ... نیز مورد استفاده قرار گرفت.
- نقش مرثیه‌های عامیانه در مبارزات مردمی و انقلاب 1920؛ ظلم و ستم عثمانیان به مسلمانان شیعه در عراق بیش از صبغه مذهبی از صبغه سیاسی برخوردار است؛ انگلیسی‌ها به دلیل محرومیت شیعیان از بسیاری حقوق مذهبی و مدنی در دوره عثمانی، پنداشتند می‌توانند از آنان در برنامه‌ریزی‌هایشان اعتماد و تکیه کنند. یک نمونه این حمایت‌ها در حادثه هجوم به کربلا اتفاق افتاد، ولی این پندار با حمله انگلیس به عراق و صدور فتوای علمای شیعه و سنی مبنی بر جهاد علیه کفار انگلیسی نادرست درآمد. در انقلاب 1920 که در واقع دنباله نهضت جهادی مجتهدان شیعه به شمارمی‌رفت، بین مردم شیعه و سنی با اصطلاحاتی همچون ملیت، استقلال، آزادی و نقش دین و مذهب در برانگیختن شعور ملی بسیار حائز اهمیت شد
فصل هفتم
تحریف قیام امام حسین (ع) و سوء استفاده از مراسم عزاداری:
- تلاش برای سوء استفاده از مراسم عزاداری؛ بررسی تاریخی عزاداری امام حسین (ع) در جامعه نشان می‌دهد که هر اندازه این مراسم در فضایی سالم برگزار شود، به همان مقدار از افراط و خشونت فاصله می‌گیرد.
در عزاداری حسینی حرکت‌های ملی و نیروهای سیاسی تأثیرگذار است. اولین تلاش‌ها برای مداخله از ناحیه نمایندگان سیاسی انگلیس در عراق صورت گرفت که با نزدیک شدن به شیعه، زمینه نفوذ در مراسمات را فراهم آورد به طوری که چای مورد نیاز مجالس را تامین و مقدار زیادی پارچه سفید برای مراسم قمه‌زنی اهدا نمود.
از دیگر تلاش‌های انگلیس برای نزدیک شدن به شیعه دیدار سفیر انگلیس با آیت‌الله کاشف الغطا در نجف بود تا جهت تثبیت بخشی از اهداف خود و شعارهای سیاسی از مجالس عاشورا استفاده کند. به این جهت اسلام را دینی انقلابی و دارای نشانههای کمونیستی می‌دانستند.
- تلاش‌های اصلاح‌طلبانه؛ رفتارهای ناشایست برخی مانند شکنجه و آسیب رساندن به بدن، توجه علمای روشنفکر و مجتهدان بزرگ را برانگیخت. آنها معتقدند این اعمال با روح اسلام ناسازگار است، بنابراین از دهه سوم این قرن حرکت اصلاحی بر ضد افکار و آراء نادرست از سوی برخی از علمای شیعه که شیخ «محمدرضا مظفر» در صدر آنها بود، با تاسیس جمعیت «منتدی النشر الدینیه» آغاز و باعث بوجود آمدن اقداماتی اصلاح‌طلبانه برای بررسی و ارزیابی مراسم عزاداری حسینی شد که این اقدامات خود موافقان و مخالفانی در پی داشت
- بدعت گزاری‌ها و تحریفات؛ نمونه بارز بدعت‌ها قمه‌زنی است که هیچ ریشه تاریخی در عراق را نداشته و در نیمه دوم قرن 19 به وسیله زوار ترک آذربایجان وارد شعائر عزاداری امام حسین (ع) شد.
نمونه دیگر افسانه‌ها و خرافاتی در ارتباط با امام حسین (ع) است که توسط روضه‌خوانان در مجالس بازگو می‌شود. مانند جمله‌ای که می‌گویند: آسمان روز شهادت امام حسین (ع) خون گریست. «علامه قمی درباره سرخی آسمان می‌گوید: هر گاه آسمان را به رنگ سرخ دیدید به یاد امام حسین افتید. این تفاوت بسیاری با گفته‌های منابع تاریخی دارند که نشانگر جهل و نادانی نسبت به ساده‌ترین حقایق علمی است. علما و مراجع بزرگی نظیر «آیت‌الله مطهری» و «آیت‌الله خامنه‌ای» فتواهایی جهت بدعت‌ها و عزاداری‌‌های حسینی داده‌اند که همگی بر امر تحریف تصدیق می‌کنند.
نویسنده: فرشته صفری
