به گزارش پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام کرب‌و‌بلا: از جمله مهم‌ترین ضروریات و ابزارهای مادحین اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) آشنایی با مقاتل است. این منابع هر چند از لحاظ حدیثی حائز اعتبار کامل نیستند، اما با این حال مطمئنا نسبت به «زبان حال» و نقل‌های غیر مستند و غیر معتبر ارجحیت دارند. با وجود کتب متعددی که در مقتل‌نگاری وجود دارد، متأسفانه گاه شاهدیم در هیئات مذهبی و یا منابر مطالبی نقل می‌شود که هیچ گونه استناد تاریخی ندارد و یا سخنانی به معصوم (ع) نسبت داده می‌شود که هیچ گاه امام (ع) آن جمله را بیان نفرموده‌اند.
کتاب «مُثیر الأحزان و مُنیر سُبُل الأشجان» درباره تاریخ زندگى و شهادت امام حسین علیه‌السلام و بیان واقعه عاشوراست که توسط نجم الدین جعفر بن ابى ابراهیم، معروف به «ابن نما حلى» تألیف شده است. وی در سال 567 هجرى در شهر زیباى حله، از شهرهاى عراق که در کنار رود فرات واقع شده، در یکى از بارزترین خاندان‌‌هاى قرن ششم هجرى به دنیا آمد. پدر او، محمد بن جعفر بن هبه الله، (متوفاى 636) از علماى بزرگوار آن دیار بود. او از مشایخ محقق حلى است.
علامه حلى که آوازه‌‌اش تمام دنیا را گرفته و آثار گرانبهایش در تمام ممالک اسلامى یافت مى‌‌شود، یکی از شاگردان «ابن نما» است. از وی که نزدیک به 80 سال در مرکز علم و دانش مى‌‌زیسته، تنها سه اثر به دست ما رسیده که عبارت از 1- مثیر الأحزان، 2- أخذ الثار فی أحوال المختار 3- ذوب النضار فی شرح أخذ الثار، معروف به شرح الثار است. این کتاب در پایان جلد 45 بحار الأنوار از صفحه 346 به بعد به طور کامل آمده است. ابن نما در سن 78 سالگی در سال 645 ه.ق به رحمت حق شتافت.
انگیزه نگارش
مؤلف انگیزه خود از این تألیف را چنین بیان کرده که: چون بعضى کتب مقاتل بسیار طولانى بود و در مقابل بعضى بسیار مختصر، این کتاب را که حد وسطى از کتب دیگر است نوشتم. وى فقط به بیان روایات تاریخى پرداخته و تحلیلى از خود ارائه نمى‌دهد. ابن نما گزارش مقتل را به صورت ذکر یک جریان منسجم آورده و اسناد روایات را به طور کامل ذکر نکرده است.
محتواى کتاب
این اثر، شامل مقدمه‌اى در فضائل اهل‌بیت (ع) و فضیلت ذکر مصائب آن بزرگواران و گریه بر آن‌ها و داراى سه مقصد به ترتیب زیر است:
مقصد اول: گزیده‌‌اى از زندگى‌‌نامه امام حسین (ع) و سیر تحولات تاریخى در به وجود آمدن حادثه غم انگیز کربلا از حرکت امام از مدینه تا ورود به کربلاست.
مقصد دوم: وقایع روز عاشورا است تا شهادت امام (ع) و آغاز اسارت اهل‌بیت آن حضرت است. در پایان این مقصد روایاتى در پیشگویى شهادت امام و واقعه عاشورا آمده است.
مقصد سوم: داستان اسیران تا بازگشت آنان به مدینه را در بر دارد. در این قسمت خطبه‌‌هاى امام زین العابدین و سایر اهل‌بیت (ع) در کوفه و شام و... ذکر شده است.
ترجمه «مثیر الأحزان»
«مُثیر الأحزان» توسط على کرمى به فارسى ترجمه شده است. مترجم در برگردان و نگارش این کتاب، از میان سه شیوه ترجمه آزاد، کلمه به کلمه و محتوا به محتوا، شیوه سوم را برگزید. نخست مفاهیم و معانى مورد نظر مؤلف را از قالب عربى برگرفت و روى آن اندیشید، آن گاه آن‌ها را در قالب و جامه مورد نظر ریخت و کوشید تا به یارى خدا هدف و نظر مؤلف تأمین شود؛ اما در این راه گاه به فرازهایى رسید که بسیار فشرده بود و گاه جاى نکته و مطلبى خالى می‌کرد؛ به همین جهت ناگزیر شد تا آن فرازها را هماهنگ با هدف کتاب و با بهره‌‌ورى از دیگر منابع، اندکى شرح و گسترش بخشد و گاه در این راستا، پاراگرافى بر اصل کتاب بیفزاید و آن را با قرار دادن میان دو قلاب مشخص کند.
افزون بر این دو کار، با الهام از متن کتاب، مطالب آن را به بخش‌‌هایى چند تقسیم کرد و با عناوین جدیدى آراست، تا هم مطالعه آن براى دوستداران پیشواى آزادى و سوگوارانش دلنشین‌‌تر و هم خدمت ناچیزى به فرهنگ انسان پرور و عزت آفرین عاشورا باشد.
