به گزارش پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام کرب‌وبلا، آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با طلیعه از ظرفیت بالای نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه برای تمدن‌سازی نوین اسلامی سخن گفت که در ادامه تقدیم می‌گردد:

علیدوست درباره فرآیند شکل‌گیری تمدن گفت: تمدن فرآیند ایجاد شدنی است تا ایجاد کردنی. حاکمیت‌ها، حکومت‌ها، ملت‌ها و فرهیختگان در این فرآیند نقش زیادی ندارند زیرا نقش آن‌ها بیشتر فرآیندی است. تمدن باید از مجموعه‌ای از فرآیندها خود به خود ایجاد شود و فرآیند آن به دست حاکمیت‌ها و حکومت‌هاست.
برگزیده دومین دوره جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی درباره احاطه و تسلط تمدن غربی در همه عرصه‌ها و جلوگیری از به زنجیر کشاندن تمدن نوین اسلامی توسط تمدن غربی، افزود: اما در جواب این پرسش می‌توان این گونه بیان کرد که دنیا مانند بازار مسگرهاست و همه می‌توانند نقش داشته باشند اما صدایی می‌تواند به گوش برسد که از سایر صداها بلندتر باشد. این نوع نگاه امیدبخش است و این‌گونه نیست که انسان ناامید از فرآیند تمدن شود.
وی افزود: حاکمیت مسلمانان، فرهیختگان و حوزویان تلاش می‌کنند و از سوی دیگر تمدن غیر اسلامی هم در حال حرکت است. ما دارای ظرفیت بزرگی در اسلام هستیم که به راحتی می‌توانیم با این ظرفیت با دنیا ارتباط برقرار کنیم و آن را ترویج کنیم. نهج‌البلاغه امام علی (ع) کتابی از امام اول شیعیان برای همه مسلمانان است. نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه ظرفیت بزرگی دارند که می‌توان از آن برای شکل‌گیری تمدن اسلامی استفاده کرد.
علیدوست بیان کرد: عمده آموزه‌های اسلامی، جامع و جهانی و جاودانی است و این ظرفیت را در هیچ مذهب و مکتبی نمی‌توان پیدا کرد و می‌توان با توجه به آموزه‌های اسلامی آن‌ها را به دنیا انتقال داد و این ظرفیت بزرگی است. تمدنی که مسلمانان در گذشته داشتند و می‌توانند به آن متکی باشند و از آن طریق به فکر ایجاد فرآیند تمدن جدید باشند هم ظرفیت محسوب می‌شود. نگاه من به وضعیت تمدن نوین اسلامی ناامیدانه نیست اما نباید سفیدنمایی هم کرد که ایجاد این تمدن، کار راحتی است.
وی درباره نسبت تمدن اسلامی با تجدد غربی گفت: اگر منظور از «ما» مجموعه دولت و ملت در یک نگاه ملی است که ما مصرف‌کننده خوبی هستیم اما وقتی درون «ما» اندیشمندان و فرهیختگان و نهادها و حکومت و ملت را ببینیم نمی‌توان همه افراد را در یک سطح و با یک نوع تفکر دید زیرا بعضی موضع سلبی و حتی نگاه بدبینانه افراطی دارند و همه مسائل را بد می‌بینند اما عده‌ای راحت داده‌ها را می‌پذیرند و مصرف‌کننده خوبی می‌شوند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه گفت: عده‌ای تلاش می‌کنند گزاره‌های مختلف را بگیرند و آن‌چه که با آموزه‌های اسلامی منطبق و قابل دفاع است را با فرهنگ شیعی و اسلامی و ایرانی ما بومی کنند. بعضی نهادها در کشور چنین کارهایی را انجام می‌دهند. مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از جمله چنین مراکز است. شخصیت‌های دانشگاهی و حوزوی مطالعات دقیق در این زمینه دارند اما شاید تریبون نداشته باشند و صدایشان به جایی نرسند اما علوم را بومی می‌کنند و مصرف‌کننده صرف نیستند.
وی بیان کرد: مشکل ما این است که نظریه‌ها وقتی تولید می‌شوند به مصرف نمی‌رسند. نظریه باید به مرحله عمل برسد و موانع عملی شدن نظریه برداشته شود زیرا تلاش‌های خوبی در این سی سال در دانشگاه‌ها و حوزه‌ها انجام شده است.
برگزیده دومین دوره جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی درباره این‌که یکی از مراحل پنج‌گانه تحقق اهداف انقلاب اسلامی دولت اسلامی است و ما بعد از گذشت چهل سال هنوز در این مرحله قرار داریم و چرا از آن عبور نکرده‌ایم؟ گفت: این‌که ما در مرحله دولت اسلامی قرار داریم و هیچ قدم نظری در این زمینه برداشته نشده است درست نیست. در این زمینه نظریه‌پردازی و اندیشه‌ورزی شده اما به دلیل موانعی که در بالا گفته شده و این‌که ما نتوانسته‌ایم اولویت‌ها را به درستی تشخیص دهیم روند کندی داشته‌ایم به طوری که اولویت‌های دهم برای ما اولویت اول شده و اولویت اول به دهم رسیده است.
علیدوست بیان کرد: اوضاع جهانی که به ما تحمیل شده و ندانم کاری‌ها و آن‌چه که نباید انجام شود باعث شده که ما دچار کندی حرکت شویم اما نباید قضاوت مطلق داشته باشیم و سیاه‌نمایی کامل و سفیدنمایی کامل کنیم.
وی در پاسخ به این سوال که ما اکنون در کدام مرحله تمدن‌سازی اسلامی قرار داریم؟ گفت: فرآیند تمدن زایشی است و در فرآیند آن نمی‌توان خط‌کشی کرد که در کجا قرار داریم. از نظر نظریه‌پردازی به عقیده بسیاری از فرهیختگان آشنا با دانش‌های روز قدم‌هایی برداشته‌ایم. این طور نیست که عموم حوزویان و دانشگاهیان ما به گزاره‌های جهانی و آن‌چه که ما به عنوان علوم انسانی غربی می‌دانیم آشنایی نداشته باشند و یا افراد مطلع ما را تعداد معدودی که در خارج تحصیل کرده و یا دانشجویان داخلی که به طور محدود مطالعه می‌کنند، تشکیل دهند.
وی بیان کرد: ما نیروهای زیاد جوانی داریم که مطلع و اهل مطالعه هستند و زبان و فرهنگ را می‌دانند و حتی علوم غربی را بهتر از غربی‌ها می‌شناسند. از سوی دیگر علوم اسلامی منحصر به افراد خاصی نیست. ما نیروهایی داریم که قوت حوزوی و دانشگاهی خوبی دارند و از اساتید مشهور دانشگاهی کم ندارند بلکه به مراتب از آن‌ها دقیق‌تر هم مطالعه کرده‌اند و به یک سری از نظریات رسیده‌اند.
علیدوست اضافه کرد: اگر این مولفه‌ها را بخشی از فرآیند رسیدن به تمدن حساب کنیم به مرحله خوبی رسیده‌ایم. در این عرصه پژوهش‌هایی انجام شده در حالی که چند سال قبل درباره این موضوعات شاید مقاله و کتاب نبود اما امروز ده‌ها مقاله و پایان‌نامه در این حوزه‌ها وجود دارد. علاوه بر چنین اقداماتی باید حرکت‌هایی هم صورت بگیرد و حاکمیت اقداماتی را انجام دهد و جوان‌گرایی شود. چرا از نیروهای جوان در کارهای اجرایی استفاده نمی‌شود و شایسته‌سالاری به خوبی انجام نمی‌گیرد در حالی که بعضی از نیروها بازنشسته نمی‌شوند که نیروهای جوان با اطلاعات کامل جایگزین شوند. یک علت عمده توقف حرکت تمدنی ما چنین اقداماتی است.
وی در پایان گفت: اگر تغییرات جدی انجام شود ما در حرکت انقلابی و جهشی به جلو می‌رویم. در حرکت انقلابی تعدادی از نیروهای کار کرده، نظریه‌پرداز و مطلع نظریات خود را در اجرا و عمل نشان می‌دهند.