جواد هاشمی ـ یکی از انواع شعر، مسمط است که اساسش بر چند مصراع همقافیه بنا نهاده میشود و در پایان، یک مصراع، با قافیهای دیگر میآید.
در این نوشته بنای تشریح مبسوط مسمط نیست؛ خلاصه آنکه یکی از انواع مسمط، مربع است که سه مصراع با رعایت قافیه و بعد تک مصراعی با قافیه متفاوت یک رشته را تشکیل میدهند.
بگذریم؛ سید رضا مؤید در حوزه شعر ولایی، شعر مشهوری دارد که به مدح امام جواد علیهالسلام میپردازد و با مرثیه به اتمام میرساند، اما سه نکته مهم:
- در این مسمط، شاهد ابتکاری خوب هستیم و آن از این قرار است که شاعر در مصراع چهارم، ترجیعوار به تکرار یک مصراع ثابت رو آورده است؛ پس به اغماض بایست آن را مسمط یا مربع شمرد.
- نکته دیگر آن که مصراع ترجیع، عبارت موزون و زیبای «یا جوادالائمه ادرکنی» است که تکرار میشود و همین تکرار در مجالس و محافل میتواند اثر مثبت و خوبی داشته باشد و مخاطب را با ذاکر و مداح همراه کند و در نتیجه شور بهتر و بیشتری بر جلسه حاکم کند.
- شاعران دیگری هم با همین سیاق مسمطگونه و با همین مصراع ترجیع، داد سخن دادهاند که گویای استقبال از استاد مؤید باشد؛ صفا تویسرکانی، عوض بازرگان «فاخر»، سید مهدی میرآفتاب «حسام» و غلامرضا سازگار «میثم» از آن جملهاند.
شاعر جوان، مرتضی جامآبادی متخلص به «یتیم» هم غزلی با وزن دوری دارد که ردیف را همین عبارت دلنشین «یا جوادالائمه ادرکنی» گرفته است. برخی از شعرای فوق هنوز بدون دیوانند ولی برخی اشعار فوق در کتابی به نام «سفینه محبوب» آمده است.
به گمانم طرح فراخوانی با این ردیف و چاپ یک جزوه و کتابچهای شامل تمام آنها خالی از لطف نیست؛ البته به مدد حضرت جوادالائمه (ع).
به هر حال شعر مؤید مشهورترین این مجموعه است:
خون شد از غم، دل خدا جویم
درد بسیار و نیست دارویم
میفشانم سرشک و میگویم
یا جوادالائمه! ادرکنی
سینهای پُرشرار دارم من
دل و جانی فکار دارم من
از جهان با تو کار دارم من
یا جوادالائمه! ادرکنی
روزگارم ز غم، تباه شده
قلبم از معصیت، سیاه شده
راه من منتهی به چاه شده
یا جوادالائمه! ادرکنی
خسته و دلشکسته و زارم
گره افتاده است در کارم
جز به کویت کجا پناه آرم؟
یا جوادالائمه! ادرکنی
ای همه خلق، بنده راهت!
من ندانم به جز یداللهت
باز هم آمدم به درگاهت
یا جوادالائمه! ادرکنی
ای که روح عبادتی ما را!
عذرخواه قیامتی ما را
جان زهرا! عنایتی ما را
یا جوادالائمه! ادرکنی
تشنهام، تشنه؛ بر من آب بده
گنهم را ببر، ثواب بده
به گدای درت جواب بده
یا جوادالائمه! ادرکنی
ای مسیحا نفس! حیاتم بخش
خائفم از گنه، براتم بخش
زین پریشاندلی، نجاتم بخش
یا جوادالائمه! ادرکنی
یاد کوی تو میکنم امشب
گفتوگوی تو میکنم امشب
رو به سوی تو میکنم امشب
یا جوادالائمه! ادرکنی
حسرت قبر توست بر دل ما
دوری کربلاست مشکل ما
زین دو، رنج و غم است حاصل ما
یا جوادالائمه! ادرکنی
عزت عالمین میخواهم
سفر کاظمین میخواهم
طوف قبر حسین میخواهم
یا جوادالائمه! ادرکنی
من که چون شمع برفروختهام
از غم غربت تو سوختهام
چشم بر رحمت تو دوختهام
یا جوادالائمه! ادرکنی
همسرت کرد نامراد، تو را
ساخت مسموم از عناد، تو را
ای که خوانده پدر، جواد، تو را!
یا جوادالائمه! ادرکنی
من «مؤید»، اسیر دام توام
مترنم به ذکر نام توام
گر قبولم کنی، غلام توام
یا جوادالائمه! ادرکنی
برای مشاهده مجموعه اشعار سید رضا مؤید در سایت کربوبلا اینجا، مجموعه اشعار غلامرضا سازگار (میثم) اینجا، مجموعه اشعار صفا تویسرکانی اینجا و مجموعه اشعار مرتضی جامآبادی (یتیم) اینجا را کلیک کنید. همچنین میتوانید برای مشاهده بیش از 6500 شعر عاشورایی از بیش از 1100 شاعر به بخش اشعار سایت کربوبلا مراجعه کنید.