به گزارش کرب‌و‌بلا، محمدرضا زائری گفت: فضای رسانه‌ای جدید که در اثر پیشرفت تکنولوژی و گسترش رسانه‌های عمومی ایجاد شد، نیاز به بازشناسی، دقت، تأمل و مطالعه دارد.
زائری عنوان کرد: در ابتدای انقلاب، بعد از ده‌ها سال فرصتی برای جریان متدین و مذهبی و نهادهای دینی سنتی به وجود آمد تا از رسانه‌های جدید استفاده شود. اما از آنجایی که جز امام خمینی (ره) کسی باور قطعی به پیروزی نداشت لذا خیلی از مسائل انقلاب بدون برنامه‌ریزی شکل گرفت؛ یکی از این مسئله‌ها برنامهسازی در رسانه‌ها بود که بدون هیچ آمادگی و فکر قبلی برنامهسازی شروع شد و امروز هم پس از 37 سال تجربه، هنوز آن‌چنان که باید در حوزه برنامهسازی قوی نشده‌ایم.
وی تأکید کرد: اقدامات مثبت بسیاری در این حوزه شکل گرفته مثل ترجمه برخی از آثار مربوط به برنامهسازی در رسانه اما باید اذعان کرد این‌ها به هیچ وجه کافی نبوده است.
مدیر مجموعه فرهنگی سرچشمه ادامه داد: تصور کنید یک جریان مذهبی سنتی که تا قبل از این با اقتضائات خاص خودش فقط منبر در اختیار داشت، بعد از این مقطع این جریان اختیار دو شبکه تلویزیونی را به‌طور کامل بر عهده می‌گیرد.
وی ادامه داد: شما تصور کنید ورود به یک حوزه بدون برنامهسازی دقیق و مدون چه عواقبی را در پی خواهد داشت.
اشتباه استراتژیک در تلقی نادرست از منبر و رسانه ملی!
زائری ادامه داد: همین عدم برنامه‌ریزی منجر به تلقی نادرستی در مقایسه رسانه‌ای مثل منبر با رسانه ملی مثل صدا و سیما شد. اینکه تفاوت منبر با صدا و سیما را فقط در تعداد مخاطب آن ببینیم اشتباه استراتژیکی بود که به نظر می‌رسید در سیاست‌های صدا و سیما به آن دچار شدیم.
ما باید اقتضائات و لوازم و ضرورت‌های این رسانه جدید را در نظر می‌گرفتیم. جنس مخاطب این دو رسانه کاملا متفاوت است و در نظرگرفتن این نکته در برنامه‌سازی‌ها بسیار با اهمیت است.
سخنرانی مذهبی در رسانه باید گونه‌ای باشد که برای مخاطب عام قابل درک و فهم باشد.
زائری اضافه کرد: آیین و مناسک دینی مقدمات خاصی دارند که با پیش زمینه‌های اعتقادی و فرهنگ عمومی معنا پیدا می‌کند و اگر قرار باشد این مناسک را بدون در نظرگرفتن پیش زمینه و صحنه‌ها نمایش دهیم یک نمایش فولکوریک و خام از قضیه ایجاد خواهد شد. تا وقتی باور به موضوعی وجود نداشته باشد، فهمی به وجود نخواهد آمد. از طرفی ادبیات محفلی و منبری با ادبیات رسانه ملی تفاوت دارد. سخنرانی مذهبی در رسانه باید گونه‌ای باشد که برای مخاطب عام قابل درک و فهم باشد. تقیه که متاسفانه در ادبیات ما آن را به محافظه‌کاری تعبیر می‌کنند در اصل بدین معنا است که با هر مخاطبی باید با سطح درک و فهم وی سخن گفت.
شما در نظر بگیرید مراسم عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) در منطقه‌ای در حال برگزاری است. این مراسم به‌عنوان مثال 3 ساعت طول می‌کشد و مقدمه‌ای برای شروع آن وجود دارد اما تلویزیون قسمتی از آن را بدون در نظر گرفتن این مقدمه پخش می‌کند. حال شما مخاطبی را در نظر بگیرید که از فضای رسانه‌های خارجی سراغ رسانه ملی می‌آید و در یک قاب بسته به‌عنوان مثال عزاداری فردی در حس و حال خاص خود را می‌بیند. به نظر شما می‌تواند با این نوع از برنامه ارتباط بر قرار کند؟ نه مسلما این گونه نیست.
لزوم استفاده از تجارب سایر مذهب‌ها در امور مربوط به رسانه
زائری در ادامه اظهار داشت: ساخت برنامه‌های مذهبی در تلویزیون ما، متأسفانه ساده‌ترین، بی‌اهمیت‌ترین و بی‌ارزش‌ترین کارها تلقی می‌شود؛ در ارزیابی و بودجه، کم‌ترین برآورد برای آن در نظر گرفته می‌شود. درحالی‌که برای تولید آثار مذهبی نیازمند مطالعه، طراحی، کارگردانی هستیم.
زائری خاطرنشان کرد: برنامهسازی مذهبی حساس‌ترین و دقیق‌ترین کار در حوزه برنامهسازی تلویزیون است.
برای اقناع مخاطب رادیو و تلویزیون، منطق استدلالی لازم است و باید توجه داشته باشیم که مرجع مناسک، درون افراد و مرجع رسانه بیرون افراد است.
وی مدعی شد: متأسفانه تلویزیون‌های اسلامی از تجربه مسیحی عقب‌تر هستند و تلویزیون جمهوری اسلامی از تجربه اسلامی برخی از کشورهای اهل سنت عقب‌تر است. به دلیل اینکه ما احساس می‌کردیم هر چه پخش کنیم مخاطب مجبور است آن را تماشا کند، چرا که رقابتی در این حوزه وجود نداشت. به‌عنوان مثال در رسانه‌های مسیحی معمولا مراسم مربوط به شادی را در قاب بسته نمایش می‌دهند اما مراسم عزاداری را در نمای کلی به تصویر می‌کشند.
مدیر سردبیر ماهنامه «خیمه» ادامه داد: برای اقناع مخاطب رادیو و تلویزیون، منطق استدلالی لازم است و باید توجه داشته باشیم که مرجع مناسک، درون افراد و مرجع رسانه بیرون افراد است و طبعا رسانه عمومی وظیفه دارد تا جنبه بیرونی پیام را پوشش و نمایش دهد. بر همین اساس برنامه‌هایی که نمایش دهنده آیین و مناسک خاص مذهبی هستند باید با قاعده و برنامه‌ریزی پخش شوند.
شکاف بین مخاطب و رسانه در ایران
وی اذعان داشت: متاسفانه برنامه‌سازان ما فضای مخاطب را نمی‌شناسند و درک نمی‌کنند لذا همواره شکاف بین رسانه و مخاطب وجود دارد.
چرا من نوعی به عنوان یک روحانی نمی‌توانم در یک برنامه تلویزیونی یک آیه یا حدیث و روایت درباره شرب خمر و یا برخی مشکلات رایج در جامعه نقل کنم اگر چنین کاری انجام دهم ناظر پخش، اجازه پخش برنامه را نمی‌دهد. در حالیکه این معضلات به وفور در سطح جامعه قابل مشاهده است و عدم پرداختن به این نوع موضوعات آن‌ها را حل نخواهد کرد.
زائری در پایان گفت: پیشنهاد بنده این است که صدا وسیما، سازمان تبلیغات اسلامی و مراکز دینی کارگاه تولید برنامه سازی دینی برگزار کنند و از خلال این بحث‌ها در کارگاه اصول علمی کار را تدوین کنیم. اگر اصول علمی و قوانین حرفه‌ای کار تدوین شود می‌تواند برای ساخت برنامه‌های مذهبی راهگشا باشد به این ترتیب شیوه بازنمایی مناسک و مراسم آئینی مشخص و باقاعده می‌شود.
این مراسم با پرسش و پاسخ پایان یافت.
