با کند و کاو در منابع تراجم‌نگاری و کتاب‌شناسی‌ قرن‌های سوم و چهارم ‌هجری، درمی‌‌یابیم که کتاب «الفتوح» و نویسنده آن در جایگاه مناسبی قرار ندارند و پیرو آن، زندگی‌نامه ابن‌ اعثم کوفی؛ مشخصات واقعی، مذهب، آثار و سایر ابعاد زندگی وی، به‌طور دقیق شناسایی نشده‌است. برپایه بایستگی معرفی و شناخت هرچه بیشتر کتاب «الفتوح» و جستجو در شرح‌ حال نویسنده آن، پژوهش حاضر شکل گرفته است و باید گفت که «الفتوح» با توجه به تخصص نویسنده، تخصصی بودن کتاب و تناسب هندسی گزارش‌های تاریخی آن، اطمینان عرفی را برای خوانندگانش به ارمغان می‌آورد.

مقتل‌نگاری از شاخه‌های مهم تاریخ‌نگاری و مورد اعتنای همه فرق اسلامی است که با تلاشی همگانی و رویکردهایی متفاوت بالنده شد. پژوهش حاضر مقتل‌نگاری را با رویکردی علمی ـ تحلیلی تا قرن سوم و با تکیه بر نقش اصحاب امامان شیعه (ع) بررسی می‌نماید. در این آزمایش با استفاده از شیوه تاریخی، ذهن‌شناسی مؤلفان (به معنای نوعی راهیابی به آرا و تفکرات آنان، با مطالعه آثار و شرح حال‌ها برای گمانه‌زنی درباره شیوه نگارشی و رویکرد مؤلفان به مسائل تاریخی) و مقایسه آثار آنان، دو جریان حدیث‌نگر و تاریخ‌نگر مطالعه شده است.

ابن‌اعثم قسمت متنابهی از کتاب الفتوح را به گزارش حادثه کربلا اختصاص داده است. قطع نظر از صحت و سقم روایت‌های او دراین باب، وسعت و تفصیل گزارش‌های ابن‌اعثم در خصوص واقعه کربلا، با توجه به تعلق او به قرن‌های سه و چهار هجری، قابل ملاحظه است.