خوارج در صدر اسلام و گروه‌های تکفیری در دنیای معاصر در حالی شعار انحراف مسلمانان از اسلام اصیل را مبنای تفکرات خود قرار داده‌اند که بررسی تاریخی روند شکل‌گیری خوارج و گروه‌های تکفیری نشان می‌دهد که برداشت‌های ناصحیح از دین، پایبندی صرف به ظواهر شریعت، نبود قدرت تمیز بین حق و باطل و جنایات خشن از ویژگی‌های مشترک آن‌هاست.

شمربن ذی‌الجوشن یکی از شخصیت‌های مهم و نام آشنای واقعه عاشورا است که به صورت سرسختانه مقابل امام حسین (ع) ایستاد و ایشان را به شهادت رساند. بررسی شخصیت دشمنان امام حسین (ع)، انگیزه‌ها و دلایل آن‌ها را برای به شهادت رساندن امام حسین (ع) روشن می‌سازد.

تبیین و معرفی جناح‌های سیاسی گوناگون در نیمه قرن اول هجری مستلزم شناخت  شهر کوفه و روند تحول ساختار جمعیتی آن، از تأسیس در سال هفده هجری قمری تا دوران حکومت امام علی (ع) است. خاستگاه اجتماعی اعتقادی جریان های سیاسی-مذهبی در این بازه زمانی شکل گرفته‌اند و نقش مهمی در ناآرامی‌های حکومت حضرت علی (ع) و امام حسن (ع) و به حکومت رسیدن بنی امیه و واقعه عاشورا داشته اند.

جریان خوارج پس از جنگ صفین با رد تفاهم حکمیت٬ نه امیرالمومنین (ع) را به رسمیت شناختند و نه معاویه را. آن‌ها اقدام به حرکت مسلحانه کردند و در نهروان از حضرت علی (ع) شکست خوردند.