حوادث تاریخی مهم و تأثیرگذار به همان اندازه که خود بزرگ و پر اهمیت‌اند، در غربال‌گری شخصیت‌ها و چهره‌های متنفذ جامعه نیز مؤثرند. وقتی رویدادی همچون عاشورا اتفاق می‌افتد، موضع‌گیری افراد، سلبی یا ایجابی، مورد دقت پژوهشگران و حتی عامه مردم قرار می‌گیرد. بر این اساس، همیشه این پرسش برای عاشوراپژوهان وجود داشته و دارد که چرا برخی نزدیکان حسین‌ بن‌ علی‌ (ع) که از آن‌ها انتظار می‌رفت در یاری آن حضرت گوی سبقت را از دیگران بربایند، از این قافله خیر عقب مانده، در زمره عاشوراییان قرار نگرفتند. محمد حنفیه، برادر امام حسین‌ (ع)، یکی از این شخصیت‌هاست. 

وجود گزارش‌های ضد و نقیض درباره کیفیت تعامل محمد بن‌ حنفیه و سیدالشهداء (ع) در رابطه با نهضت کربلا، نشان از لزوم ارزیابی و بررسی صحت و سقم آن اخبار دارد. گزارش ابن ‌اعثم مبنی بر نگارش وصیت‌نامه از سوی امام (ع) برای محمد بن حنفیه پیش از ترک مدینه؛ مخالفت او با قیام آن حضرت در گزارش ابن‌ سعد؛ دو نامه ارسالی سیدالشهداء (ع) برای وی از مکه و کربلا و نیز «روایت مشیت» که از ابن‌طاووس نقل شده، از جمله این اخبار است. پژوهش حاضر بر آن است تا این اخبار را مورد بازخوانی قرار داده و به نقد و ارزیابی آن‌ها بپردازد. 

امام حسین (ع) توسط ولید حاکم مدینه احضار شدند و نامه یزید به ایشان تسلیم شد. یزید دستور داده بود که امام حسین (ع) را رها نکند تا از او بیعت بگیرد امام حسین از ولید فرصت خواست و دوشب پس از آن امام حسین (ع) به سوی مکه حرکت کردند و...