.jpg)
علامه مجلسى آن‌چنان شهرتى در علوم مختلف اسلامى دارد که محتاج هیچ بیان و توضیحى نیست. نام علامه مجلسى چون آفتابى بر آسمان فقاهت و اجتهاد مى‌درخشد.
علامه مجلسى از جمله بزرگانى است که از جامعیت خاصى برخوردار بود. او در علوم مختلف اسلامى مانند تفسیر، حدیث، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه سرآمد عصر بود. نگاهى اجمالى به مجموعه عظیم بحار الأنوار این نکته را به‌خوبی آشکار مى‌سازد.
این علوم در کنار علوم عقلی همچون فلسفه، منطق، ریاضیات، ادبیات، لغت، جغرافیا، طب، نجوم و علوم غریبه از او شخصیتى ممتاز و بى‌نظیر ساخته است.
نظرى گذرا به «کتاب السماء و العالم» در بحار الأنوار این جامعیت را به‌خوبی نمایان مى‌سازد.
برخى علامه مجلسى را در طول تاریخ اسلامى از حیث جامعیت در علوم و فنون گوناگون بى‌نظیر دانسته‌اند.
علامه ریزبینى و نکته سنجى‌هاى بسیار زیبایى پیرامون روایات مشکل دارد. بیان‌های علامه در ذیل روایات و آیات قرآن بسیار دقیق و زیبا است و کمتر مى‌توان در آن‌ها خطا و اشتباهى یافت.
علامه مجلسى، علاوه بر علومى چون روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام در فقه نیز تبحرى بالا داشته، گرچه اکثر مجلدات فقهى بحار مجال پاکنویس شدن نیافته است.
علامه مجلسى در میان مردم از نفوذ بى‌سابقه‌اى برخوردار بود. او با علم سرشار و نفوذ معنوى و بیان سحرانگیز خود مردم را از میخانه و قهوه‌خانه‌ها به مساجد کشاند و در عهد او مساجد از رونق خاصى برخوردار بودند. خصوصاً در ماه مبارک رمضان و شب‌های قدر جمعیت بى‌سابقه‌اى به مساجد روى مى‌آوردند.
علامه در سلاطین صفوى هم نفوذ بالایى داشت. او که سیاستمدارى مقتدر بود، باتدبیر خویش در زمان سلاطین بى‌کفایت صفوى کشور را از حمله و تجاوز دشمنان حفظ نمود. دقیقاً پس از وفات علامه مجلسى بود که کشور دچار هرج و مرج شد و افغان‌ها به ایران حمله کردند و حکومت صفویه را سرنگون نمودند. او با استفاده از اقتدار اجتماعى و سیاسى خویش بسیارى از نسخه‌هاى کمیاب کتب قدما را استنساخ کرد و میراث عظیمى از تشیع را از نابودى نجات داد.
بحارالانوار از عمده‌ترین و گسترده‌ترین دائره‌المعارف بزرگ حدیث شیعه است که روایات کتب حدیث را با باب بندی و نظم نسبتاً کاملی که شامل کلیه مباحث اسلامی از تفسیر قرآن و تاریخ گرفته تا فقه و کلام و... جمع نموده است. ایشان در تفسیر و شرح روایات از منابع مختلف لغت، فقه، تفسیر، کلام، تاریخ، اخلاق و... استفاده کرده است.
علامه مجلسی برای جمع‌آوری مطالب این کتاب به جهت امکانات فراوانی که در اختیار داشته، بهترین و معتبرترین نسخه‌های موجود از هر کتاب را به دست آورده، در نقل مطالب، بسیار دقیق عمل نموده تا جائیکه تقطیع در این کتاب جایگاهی ندارد با این وجود امانت در نقل و شیوه نقل مطالب را دقیقاً رعایت کرده است. درمجموع بحارالانوار کتابخانه‌ای جامع از کتب و تألیفات معتبر شیعی است که مطالب آن با نظم منطقی در کنار هم چیده شده است. در این کتاب مکررات نیز حذف شده و تنها آدرس موارد مشابه ذکر گردیده است.
لازم به ذکر است که ایشان با دقت وسواس بسیار به اعتبار و عدم اعتبار منابع خویش می‌نگریست. وی در فصل دوم از مقدمه بحار بحثی مفصل در اعتبار منابع و نسخه‌های کتب آورده است، از جمله اینکه: بسیاری از این کتب انتسابشان به مؤلفین بسیار مشهور است به‌طوری که علامه نیازی به بحث پیرامون اعتبار آن‌ها ندیده است. برخی مانند احتجاج و غررالحکم که اسناد روایان را حذف کرده‌اند چون روایاتشان مطابق دیگر کتب بوده معتبر دانسته شده‌اند. از کتبی مانند عوالی اللالی و تنبیه الخواطر که روایات شیعه و سنی را مخلوط کرده‌اند بسیار کم استفاده شده. روایات برخی کتب همچون کتاب قاضی نور الله شوشتری چون در منابع مشهورتر عیناً آمده از آن منابع نقل شده است.
از کتاب‌های مصباح الشریعه و دیوان امام علی (ع) بسیار کم نقل شده، چرا که سند ندارند و شباهت آن‌ها به کلام معصوم علیه‌السلام کم است. علامه صحیح‌ترین و معتبرترین نسخه‌ها را در حد امکان به دست آورده، بنابراین شهامت به صحت اعتبار مصادر مورد استفاده‌اش در بحار داده است. البته این به معنی قبول تمام روایات آن کتب نیست چنان‌که علامه نیز گاهی در بیان‌های خویش به ضعف برخی روایات اشاره دارد
کتاب بحارالانوار به کتاب‌های متعدد تقسیم‌شده که هر موضوع کلی یک کتاب است. هر کتاب نیز دارای ابواب کلی است و زیر مجموعه هر باب کلی باب‌های جزئی قرار دارد. برخی ابواب جزئی نیز دارای فصل‌هایی است که زیر مجموعه آن‌ها هستند.
این کتاب بابی دارد که مربوط به سیدالشهدا دارد که در آن علامه تمامی احادیث مربوط به امام حسین (ع) در آن جمع‌آوری کرده است و مجموعه بسیار گران‌قدری به وجود آورده است که آیت‌الله هشترودی تبریزی این باب را به صورت جداگانه ترجمه و تحقیق نموده است و جدیداً کتابی به نام مقتل مجلسی به چاپ رسیده که همان ترجمه آیت‌الله هشترودی است.
این کتاب منبع بسیار مناسبی برای جست جوی روایات تاریخی است و می‌توان به آن استناد کرد. خوب است برای اطلاع از وقایع تاریخی، مخصوصاً عاشورا به این کتاب‌ها مراجعه کنیم.
