حضرت عباس بن علی (ع)، جلوه عشق و ایثار، تبلور رادمردى، صفا و وقار و تجسم شجاعت، شهامت و کرامت است. او در میان حماسه‎آفرینان کربلا و شهیدان تاریخ، چنان جایگاه بلند و والایى دارد که امام سجاد (ع) درباره‌اش می‌فرماید: «براى عباس، نزد خدای تبارک و تعالى، منزلتى است که همه شهدا در روز قیامت، به او رَشک می‌برند.»[1] از امام صادق (ع) روایت شده است: «عمویمان عباس بن علی، تیزبین بود و ایمانى استوار داشت. همراه ابا عبد الله الحسین (ع)، جهاد کرد و نیکو از آزمایش به درآمد و به شهادت رسید.»[2]

او از آغاز قیام امام حسین (ع)، همراه و همدل ایشان و در هنگامه نبرد کربلا، پرچم‌دار سپاه او بود.[3] عباس (ع)، در روزهاى سخت محاصره امام حسین (ع) و یارانش، مسئولیت آب‌رسانى سپاه امام حسین و کودکان را بر عهده داشت.[4]

روایاتی که در منابع قابل استناد حدیثی و تاریخی شیعه و سنی درباره شهادت حضرت عباس بن علی (ع)، نقل شده است، بر دو دسته‌اند:

1. یک دسته می‌گویند؛ شهادت حضرت عباس (ع) در راه رساندن آب به کام‌هاى خشکیده کاروان حسینی بوده است. این گزارش،-با کمی اختلاف در نقل- مشهور منابع شیعه است.[5] برای نمونه؛ شیخ مفید در «الإرشاد» این‌گونه نقل می‌کند:

دشمنان، بر حسین (ع) حمله بردند و بر لشکرش، غلبه کردند. تشنگى بر او شدت گرفت. بر سیل بند فرات بالا رفت تا خود را به آب برساند و برادرش عباس (ع)، پیشِ رویش بود. سواران ابن سعد، راه بر او گرفتند. در میان آنان، مردى از بنى دارِم بود که به آن سواران گفت: «واى بر شما! میان او و فرات، حائل شوید و آب را در اختیارش نگذارید.»

حسین (ع) گفت: «خدایا! او را تشنه بگذار!»

دارمِى خشمگین شد و تیرى به سوى حسین (ع) انداخت که بر زیر گلویش نشست. حسین (ع)، تیر را بیرون کشید و دستش را زیر گلویش گرفت. کفِ دستانش از خون پُر شد. آن‌ها را پاشید و سپس گفت: «خدایا! از آنچه با پسر دختر پیامبرت می‌کنند، به تو شکایت می‌کنم.» سپس به جایگاه خود، بازگشت، در حالى که تشنگی‌اش، شدت یافته بود.

دشمنان، گِرد عباس (ع) را گرفتند و او را از امام حسین (ع)، جدا کردند. حضرت عباس (ع) نیز به تنهایى با آن‌ها جنگید تا به شهادت رسید.[6]

2. بنا بر دسته دیگر، وقتی امام حسین (ع) تشنه شد و او را از آب، باز داشته بودند، حضرت عباس (ع) مشکى گرفت و به همراه برادرانش-عثمان، جعفر و عبدالله- به سوى آب، روان شد؛ و همراه آن‌ها می‌جنگید تا این‌که مشک را از آب پر کرد و آن‌ها به تنهایى بر دوش کشید و براى حسین (ع) آورد، اما برادرانش در این نبرد، به خاطر آب، کشته شدند. عباس بن على (ع)، باقى ماند و پیش روى حسین (ع) می‌جنگید و هر کجا حسین (ع) می‌رفت، همراهش بود تا آن‌که شهید شد. بر اساس این نقل؛ حضرت عباس (ع) هم هنگام آب آوردن جنگید و هم در هنگام تنهایی امام حسین (ع) یاور او بود تا به شهادت رسید. این نقل در برخی از منابع اهل سنت آمده است:

1. عباس، فرزند على (ع) را سقا می‌نامند و کنیه‌اش را ابو قِربَه (صاحب مشک) می‌دانند. او در کربلا، همراه حسین (ع) بود. حسین (ع)، تشنه شد. عباس (ع)، مشکى برگرفت و برادران تنی‌اش، پسران على (ع): عثمان، جعفر و عبد اللّه، در پى او رفتند. برادرانش، پیش از او کشته شدند و او، مشک پُر از آب را براى حسین (ع) برد و حسین، از آن نوشید. سپس عباس بن على (ع)، پس از برادرانش و با حسین (ع)، کشته شد.[7]

بخشی از این نقل با نقل‌های مشهور فراوانی که ناظر به شهادت امام حسین (ع) با لبان تشنه است همخوانی ندارد.

2. هنگامى که عباس بن على (ع)، این [وضعیت تشنگی] را دید، به برادرانش: عبد اللّه، جعفر و عثمان، پسران علی (ع)-که بر او و پسرانش درود باد- و مادر همگى آن‌ها ام البنین عامرى از آل وحید بود، گفت: «پیش‌قدم شوید-فدایتان شوم- و از سَرورتان، حمایت کنید تا به پاى او جان دهید.» آنان، همگى پیش‌قدم شدند و پیش روى حسین (ع)، با سر و گلوى خود، از او محافظت کردند.

هانى بن ثوَیب حضرمى، به عبد الله بن على، حمله برد و او را کشت. سپس به برادرش جعفر بن على حمله برد و او را نیز کشت.

و یزید اصبحى نیز عثمان بن على را با تیر زد و کشت. سپس به سوى او رفت و سرش را جدا کرد و نزد عمر بن سعد آمد و به او گفت: به من، پاداش بده!

عمر گفت: برو از امیرت (یعنى عبید الله بن زیاد) بگیر!

عباس بن على (ع)، باقى ماند و پیش روى حسین می‌جنگید و هرکجا حسین (ع) می‌رفت، همراهش می‌رفت تا آن‌که کشته شد.[8]

همچنین در تاریخ طبرى نقل شده است؛ حضرت عباس بن علی (ع) در غیر ماجرای آوردن آب نیز نبردهایی داشته است:

«عمر بن خالد، جابر بن حارث سلمانى، سعد، غلام عمر بن خالد و مجمع بن عبد الله عائذى در آغاز جنگ، به پیکار برخاستند و با شمشیرهایشان، به سوى دشمنان، یورش بردند و وقتی به میان آن‌ها فرو رفتند، سپاهیان به سوى آن‌ها حمله کردند و آن‌ها را میان گرفته، از یارانشان جدا کردند. عباس بن على (ع)، به آنان حمله کرد و ایشان را از دست دشمنان نجات داد. آنان، [از حلقه دشمن] زخمى بیرون آمدند...»[9]

برای اطلاع بیشتر درباره وفاداری حضرت عباس (ع)  لینک زیر را بخوانید:

شاخص وفاداری و فضائل معنوی

برای اطلاع بیشتر درباره ویژگی‌ها و فضایل حضرت عباس (ع)  لینک زیر را بخوانید:

فضایل و ویژگی‌های حضرت عباس (ع)