در این مقاله می خوانید:

سن حضرت رقیه و مادر ایشان

نام‌گذاری حضرت رقیه (س)

نام حضرت رقیه (س) در تاریخ


سن حضرت رقیه و مادر ایشان

درباره سنّ شریف حضرت رقیه سلام الله علیها در میان تاریخ‌نگاران اختلاف نظر وجود دارد. اگر اصل تولد ایشان را بپذیریم، مشهور این است که ایشان سه یا چهار بهار بیشتر به خود ندیده و در روزهای آغازین صفر سال 61 ه.ق، پرپر شده است.

بر اساس نوشته‌های بعضی کتاب‌‏های تاریخی، نام مادر حضرت رقیه (س)، بی‌بی امّ اسحاق (س) هستند که پیش‏تر همسر امام حسن مجتبی علیه‌السلام بوده و پس از شهادت ایشان، به وصیت امام حسن (ع) به عقد امام حسین (ع) درآمده‌اند.[1] مادر حضرت رقیه (س) از بانوان بزرگ و بافضیلت اسلام به شمار می‏‌آید. بنا به گفته شیخ مفید در کتاب الارشاد، کنیه ایشان بنت طلحه است. [2] نام مادر حضرت رقیه (س) در بعضی کتاب‌‏ها، ام‏‌جعفر قضاعیّه آمده است، ولی دلیل محکمی دراین‌باره در دست نیست. هم‌چنین نویسنده معالی السبطین، مادر حضرت رقیه (س) را شاه‌زنان؛ دختر یزدگرد سوم پادشاه ایرانی، معرفی می‌‏کند که در حمله مسلمانان به ایران اسیرشده بود. وی به ازدواج امام حسین (ع) درآمد و مادر گرامی حضرت امام سجاد (ع) نیز به شمار می‌‏آید.[3]

این مطلب ازنظر تاریخ نویسان معاصر پذیرفته‌نشده؛ زیرا ایشان هنگام تولد امام سجاد (ع) از دنیا رفته و تاریخ درگذشت او را 23 سال پیش از واقعه کربلا، یعنی در سال 37 ه. ق دانسته‌‏اند. ازاین‌رو، امکان ندارد او مادر کودکی باشد که در فاصله سه یا چهار سال پیش از حادثه کربلا به دنیا آمده باشد. این مسئله تنها در یک صورت قابل‌ حل هست که بگوییم شاه‌زنان کسی غیر از شهربانو (مادر امام سجاد (ع)) است.

 

نام‌گذاری حضرت رقیه (س)

رقیه از «رقی» به معنی بالا رفتن و ترقی گرفته‌شده است. [4]گویا این اسم لقب حضرت بوده و نام اصلی ایشان فاطمه بوده است؛ زیرا نام رقیه در شمار دختران امام حسین (ع) کمتر به چشم می‏‌خورد و به اذعان برخی منابع، احتمال این‌که ایشان همان فاطمه بنت الحسین (ع) باشد، وجود دارد.[5] درواقع، بعضی از فرزندان امام حسین (ع) دو اسم داشته‌‏اند و امکان تشابه اسمی نیز در فرزندان ایشان وجود دارد.

گذشته از این، در تاریخ نیز دلایلی بر اثبات این مدعا وجود دارد. چنانچه در کتاب تاریخ آمده است: «در میان کودکان امام حسین (ع) دختر کوچکی به نام فاطمه بود و چون امام حسین (ع) مادر بزرگوارشان را بسیار دوست می‌‏داشتند، هر فرزند دختری که خدا به ایشان می‌‏داد، نامش را فاطمه می‌‏گذاشت. همان‌گونه که هرچه پسر داشتند، به احترام پدرشان امام علی (ع) وی را علی می‌‏نامید».[6]  گفتنی است سیره دیگر امامان نیز در نام‌گذاری فرزندانشان چنین بوده است.

 

نام حضرت رقیه (س) در تاریخ

این نام ویژه تاریخ اسلام نیست، بلکه پیش از ظهور پیامبر گرامی اسلام (ص) نیز این نام در جزیره‌العرب رواج داشته است. به‌عنوان نمونه، نام یکی از دختران هاشم (نیای دوم پیامبر (ص)) رقیه بود که عمه حضرت عبدالله، پدر پیامبر اکرم (ص) به شمار می‌‏آید[7]

 

امیرالمؤمنین علی (ع) نیز یکی از دخترانش را به همین اسم نامید که این دختر بعدها به ازدواج حضرت مسلم بن عقیل (ع) درآمد. این روند ادامه یافت تا آنجا که برخی دختران امامان دیگر مانند امام حسن مجتبی (ع)،[8] امام حسین (ع) و دو تن از دختران امام کاظم (ع) نیز رقیه نامیده شدند. گفتنی است، برای جلوگیری از اشتباه، آن دو را رقیه و رقیه صغرا می‏‌نامیدند. [9]