مقدمه
در یکی از فرازهای زیارت عاشورا امام حسین (ع) می‌خوانیم:
وَ اَسَئلهُ اَن یبَلغَنی المَقامَ الَمحمودَ لَکُمُ عِنْدَ اللهِ وَ اَنْ یرزُقَنی طَلَبَ ثاری مَعَ اِمامٍ هُدی ظاهِرٍ ناطِقٍ بالحَقِ مِنْکُمْ؛
«من از خداوند درخواست می‌کنم که مرا به مقام شایسته و ستوده‌ای که برای شما در نزد پروردگار است برساند و خونخواهی در رکاب امام هدایت از خاندان شما که ظهور کرده و به حق نطق می‌کند. حضرت مهدی موعود (عج)- را نصیب من فرماید تا انتقام خون به ناحق ریخته شما را بگیرم.»
با بررسی بیانات امام حسین (ع) درباره مهدویت و امر ظهور می‌توان به پیوند عمیق و ناگسستنی این دو قیام مهم و سرنوشت‌ساز واقف شد. آن چه حسین (ع) می‌دانست و آن را به اصحاب بزرگوارش انتقال داد، هدفی بزرگ بود که آینده جهان را رقم می‌زند و صد البته ارزش چنین جان‌فشانی‌ها را داشته و دارد.
عاشورا زمینه‌ساز ظهور منجی بشریت خواهد بود؛ چرا که این واقعه، موجب ایجاد یک اندیشه بنیادین در شیعه شده که مرگ، بهتر از زندگی تحت حکومت ستمگران و قدرت‌های کافر است. این اندیشه در طول تاریخ با شیعه همراه بوده و است.
شیعه معتقد است مهدی (عج) می‌آید که ماموریت حسین (ع) را تکمیل کند و به سرانجام برساند تا ظلم و ستمی در جهان باقی نماند و عدل و داد سراسر جهان را فراگیرد.
امام حسین (ع) در موارد متعددی به امر ظهور و مباحث مهدویت پرداخته است. نوشتار حاضر درصدد طبقه بندی و تحلیل و بررسی این بیانات است.
توصیف مهدی (عج) از زبان حسین (ع)
امام حسین (ع) در مواردی با بیان ویژگی‌های امام مهدی (عج) نشان دل‌ها را به سوی ایشان ترغیب می‌فرمود و بدین وسیله زمینه ظهور آن بزرگوار را در قرن‌های آینده آماده می‌ساخت.
امام (ع) در پاسخ به مردی که از آن وجود مقدس سراغ می‌گرفت، امام زمان (عج) را را این طور توصیف فرمود:
«مِنْ بَنی هاشِمٍ مِنْ ذُرْوَهِ طَوْدِ العَرَبِ، وَ بَحْرِ مَغِیضِها إِذا وَرَدَت، وَمَخْفِرِ أَهْلِها إذا اُتِیَتْ، وَ مَعْدِنِ صَفْوَتِها إِذَا اکتَدَرَتْ، لایَجْبُنُ إِذَا المَنایا هَکعَتْ، وَ لایَخُورُ إِذَا المَنُونُ اکتَنَعَتْ، وَ لایَنْکلُ إِذَا الکماهُ اصْطَرَعَتْ، مُشَمِّرٌ مُغْلَوْلِبٌ ظَفِرٌ ضِرْغامَهٌ حَصِدٌ مِخْدَشٌ ذِکرٌ، سَیْفٌ مِنْ سُیُوفِ اللّهِ، رَأْسٌ، قُثَمٌ، نَشُؤَ رَأسُهُ فی باذِخِ السُّؤْد وَعارِزُ مَجْدِهِ فی أَکرَمِ الْمَحْتِدِ، […] أَوْسَعُکمْ کهْفا، وَ أَکثَرُکمْ عِلْما، وَ أَوْصَلُکمْ رَحِما: (نعمانی، 1397: 13/ 214)»
«از بنی هاشم، از قله بلند عرب، از جایگاه ژرف دریای آن او کار آمد، چیرہ دستی پیروز و سرافراز است. او شیر صحنه پیکارو دشمن شکن نام آور است. او از شمشیرهای خداست و در عین حال سالار بخشنده و بزرگوار است. اندیشه اواز دنیا و آخرت رهیده و در عالی‌ترین جایگاه سیادت و منزلت و قرب خداوندی جای گرفته است. پس هشدار که شیطان از حق برگشته، در هر زمانی به فتنه‌ای برمی‌خیزد تا شما را از بیعت با او منصرف کند.»
سپس حضرت به اوصاف مهدی (عج) اشاره کرد و فرمود:
پناه دهندگی اش از همه فراگیرتر، علم او از همه فزون‌تر وصله رحمش از همه بهتر و بیشتر است.
همین طور در روایت دیگری در توصیف ایشان می‌فرماید:
«مِنْ وُلْدِی سُنَّهٌ مِنْ یوسُفَ وَ سُنَّهٌ مِنْ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ ع وَ هُوَ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَیتِ یصْلِحُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَمْرَهُ فِی لَیلَهٍ وَاحِدَهٍ. فِی الْقَائِمِ مِنَّا سُنَنٌ مِنْ سِتَّهٍ مِنَ الْأنْبیاءِ. سُنَّهٌ مِنْ نُوحٍ وَ سُنَّهٌ مِنْ إبْرَاهیمً، وَ سُنَّهٌ مِنْ مُوسَی، وَ سُنَّهٌ مِنْ عیسَی، وَ سُنَّهٌ مِنْ أیوبَ وَ سُنَّهٌ مِنْ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیهِمْ. فَأمَّا مِنْ نُوحِ فَطُولُ الْعُمْر، وَ أمَّا مِنْ إبْرَاهیمَ فَخِ،َاءُ الْوِلَادَهِ وَ إعْتِزَالِ النَّاسِ، وَ أمَّا مِنْ مُوسَی فَالْخَوْفٌ وَ الْغَیبَتَهُ، وَ أمَّا مِنْ عیسَی فَاِخْتِلَافُ النَّاسِ فِیهِ، وَ أمَّا مینْ أیوبَ فَالْفَرَجُ بَعْدَ الْبَلْوَی، وَ أمَّا مِنْ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللهِ عَلَیهِ وَ آلِهِ فَالْخُرُوجُ بِالسَّیفِ؛ (اربلی، 1381: 2 / 522)»
«در قائم ما سنت‌هایی از از انبیا باشد؛ سنتی از نوح، و سنتی از ابراهیم، و سنتی از موسی، و سنتی از عیسی، وسنتی از ایوب، وسنتی از محمد الی و اما از نوح پس آن درازی عمر است. و اما از ابراهیم پس خفای ولادت و اعتزال از مردم. واما از موسی، خوف و غیبت. واما از عیسی اختلاف مردم در او. و اما از ایوب پس فرج بعد از محنت و شدت. و اما از محمد و خروج با شمشیر. صفات یادشده، معانی مشخصی دارند، به جز صفت خوف که طبق روایت ایشان از حضرت موسی ما به ارث برده اند.»
برای روشن شدن معنای این صفت در مهدی (عج) زنان باید به بیان آن در حضرت موسی پرداخت. در این باره سخن مولای متقیان علی راه گشا خواهد بود؛ ایشان می‌فرماید:
«لَم یوجِسْ موسى علیه السلام خِیفَهً على نَفْسِهِ، بَلْ أشْفَقَ مِن غَلَبَهِ الجُهّالِ و دُوَلِ الضَّلالِ؛ (دشتی، 1379: خطبه 6)»
موسی هرگز به خاطر خودش در درون دل احساس ترس نکرد، بلکه از آن ترسید که جاهلان غلبه کنند و دولت‌های ضلال، پیروز شوند.
ایشان محبوبیت و اهمیت وجود مقدس امام زمان (عج) به را به گونه‌ای برای شیعیان ترسیم می‌کردند که همگان مشتاق دیدار وخدمت گزاری او می‌گردیدند.
روزی فردی درباره امام مهدی (عج) از ایشان سؤال کرد که آیا ایشان هم اکنون متولد شده است؟ امام حسین (ع) فرمود:
«وَلَوْ ادْرَکتُهُ لَخَدَمْتُهُ ایامَ حَیاتی؛ (شریفی، بیتا: 73)»
اگر او را می‌یافتم تا زنده بودم، خدمتش را می‌کردم.
امام حسین (ع) و امر ظهور
این بحث به دو قسمت تقسیم می‌شود؛ قسمت اول سخنان ایشان درباره قبل از ظهور (غیبت کبری) و نشانه‌های ظهور، و قسمت دوم بیاناتی از آن بزرگوار درباره وقایع بعد از ظهور و ویژگی‌های حکومت جهانی امام زمان (عج).
1. امام حسین (ع) و غیبت ولی عصر (عج)
از زمان امام حسین (ع) تا دوران غیبت کبری و ظهور، زمان زیادی است؛ ولی از بیانات ایشان مشخص می‌شود که از همان ابتدا با توجه به این هدف و چشم اندازی که برای آینده بشریت در نظر داشت، گام برداشت و تمامی اقدامات خود را با این رسالت عظیم هماهنگ می‌فرمود.
امام حسین (ع) در بیانات خود، اذهان جامعه را برای طولانی شدن غیبت امام مهدی (عج) به آماده کرده و از آزمایش خطیر الهی در این دوران سخن می‌گوید:
«لِصاحِبِ هذا الأمرِ غَیبتَانِ: إحداهُما تَطولُ، حتّى یقولَ بعضُهُم : ماتَ، و یقولَ بعضُهُم : قُتِلَ، و یقولَ بعضُهُم : ذَهبَ لا یَطَّلِعُ عَلی مَوْضِعِهِ اَحَدٌ مِنْ وَلِیٍّ وَلاغَیْرِهِ اِلّا الَّذی یَلی اَمْرَهُ؛ (صدوق، بیتا: 1/ 317)»
«برای صاحب امر، دو غیبت است؛ یکی از آن دو چنان طولانی شود که گروهی از آنان بگویند: مرده است. و جمعی بگویند: کشته شده است. وجمعی بگویند: او رفته است. و هیچ کس از جایگاه او اطلاعی نخواهد داشت، جز رهبری که به او امر کرده است.»
همچنین در بیانی دیگر به صبر در زمان غیبت سفارش می‌کند و آن را امری لازم و ضروری برای مردم آن دوران به شمار می‌آورد:
«لَهُ غَیبَهٌ یرْتَدُّ فیها اَقْوامٌ وَیثْبِتُ فیها اخَرُونَ فَیوُذُّونَ وَ یقالُ لَهُمْ: «مَتى هذَا الْوَعْدُ اِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ». اَما اَنَّ الصّابِرَ فى غَیبَتِهِ عَلَى الاَذى وَالتَّکْذیبِ بَمِنْزِلَهِ المجاهِدِ بِالسَّیفِ بَینَ یدَىْ رَسُولِ اللّه (مجلسی، بیتا: 3/ 385)»
«برای او غیبتی است که گروه‌هایی در آن از دین برمی گردند و گروه‌هایی دیگر بر آیین خود استوار می‌مانند و در این راه آزارها می‌بینند. به آنان گفته می‌شود: این وعده کی واقع خواهد شد اگر راستگو هستید؟ آنان که بر این آزارها و تکذیب‌ها صبر کنند، همانند کسی هستند که شمشیر به دست گرفته و در پیشاپیش رسول اکرم (ص) جهاد می‌کند.»
امام حسین (ع) در بیانی دیگر، وضعیت جامعه و روابط بین مسلمانان را در زمان غیبت کبری چنین ترسیم می‌فرماید:
«لا یَکونُ الْأَمْرُ الَّذِی تَنْتَظِرُونَهُ حَتَّى یَبْرَأَ بَعْضُکمْ مِنْ بَعْضٍ وَ یَتْفُلُ بَعْضُکمْ فِی وُجُوهِ بَعْضٍ وَ یَشْهَدَ بَعْضُکمْ عَلَى بَعْضٍ بِالْکفْرِ وَ یَلْعَنَ بَعْضُکمْ بَعْضاً؛ (شریفی، بیتا: 76)»
«آن چه انتظارش را دارید تحقق نمی یابد، جز زمانی که انزجار و نفرت از یکدیگر بین شما رواج یابد، گروهی برضد گروه دیگر به کفر شهادت دهند و همدیگر را العن و نفرین کنند.»
همچنین از آن حضرت چنین روایت شده است:
«لا یَکونُ الْأَمْرُ الَّذِی تَنْتَظِرُونَهُ حَتَّى یَبْرَأَ بَعْضُکمْ مِنْ بَعْضٍ وَ یَتْفُلُ بَعْضُکمْ فِی وُجُوهِ بَعْضٍ وَ یَشْهَدَ بَعْضُکمْ عَلَى بَعْضٍ بِالْکفْرِ وَ یَلْعَنَ بَعْضُکمْ بَعْضاً فَقُلْتُ لَهُ مَا فِی ذَلِک الزَّمَانِ مِنْ خَیْرٍ فَقَالَ الْحُسَیْنُ ع الْخَیْرُ کلُّهُ فِی ذَلِک الزَّمَانِ یَقُومُ قَائِمُنَا وَ یَدْفَعُ ذَلِک کلَّه؛ (نعمانی، 1397: 13/ 205)»
«آن امری که انتظارش را می‌کشید رخ نخواهد داد، مگر این که در اثر آشفتگی و نابسامانی گروهی از شما از دسته دیگر برائت، جوید و برخی از شما بر چهره بعضی دیگر خدو بیفکند و گروهی از شما به کفرگروه دیگر شهادت دهد، و برخی از شما بعضی دیگر را نفرین و لعن نماید. به حضرت گفته شد: پس در آن زمان هیچ خبری نیست؟ حضرت فرمود: همه خیرها در آن زمان جمع است؛ قائم ما قیام می‌کند و همه آن بدی‌ها را به طرف می‌سازد.»
همچنین فرمود:
«قیام کننده این امت، فرزند نهم من است که غیبتی طولانی دارد و هنگامی که تاریکی‌های غیبت، همه جا را فرا می‌گیرد؛ خفاشان کورچشم وگرگان درنده به تقسیم اعتبارات و امتیازات او می‌نشینند. (یزدی حائری یزدی، 1342: 67)»
به طورکلی آنچه از آیات قرآن کریم و احادیث نبوی و روایات متواتر و صحیح اهل بیت (ع) به دست می‌آید، این است که به هنگام ظهور حضرت بقیه الله الأعظم مهدی (عج) موعود با فساد اعتقادی و انحراف اخلاقی و ظلم وستم سیاسی و اقتصادی تمامی جوامع بشری را فراگرفته است و اکثر مردم حتی مسلمانان، بسیاری از ارزش‌های معنوی و الهی ودینی را به فراموشی سپرده اند؛ وضع عمومی جهان، چهره‌ای عبوس و مأیوس کننده به خود گرفته است و مردم به انتظاریک معجزه برای نجات و خلاصی از این احوال و اوضاع شکننده هستند.
زندگی در جامعه‌ای که بیشتر افراد از یکدیگر متنفرند و به یکدیگر نسبت ناروا می‌زنند مسلما سخت و غیر قابل تحمل است و همه در این شرایط در انتظار راه نجات اند.
2. امام حسین و نشانه‌های ظهور
امام حسین (ع) در بخشی از سخنان خود به بیان علامات نشانه‌های ظهور حضرت مهدی (عج) نشان می‌پردازد و این نشانه‌ها را پنج مورد معرفی می‌کند:
«لِلمَهدی خَمسُ عَلَامَاتٍ: اَلسُّفیَانِی، وَالیَمَانِی، وَالصَّیحَۀُ مِنَ السَّمَاءِ، وَالخَسفُ بِالبَیدَاءِ، وَ قَتلُ نَفسِ الزَّکیَّۀِ ؛ (مقدسی، 1328: 111)»
برای ظهور مهدی (عج) پنج نشانه است: سفیانی، یمانی، صیحه آسمانی، فرورفتن در دشت و کشته شدن آن جان پاک.
هرکدام از این نشانه‌ها توضیحاتی دارد که در این مقال نمی گنجد و نیازمند نگاشتن مقالات دیگری است. امام نفت در جایی دیگر درباره نشانه‌های ظهور می‌فرماید:
«إِذَا رَأَیْتُمْ عَلَامَهً فِی السَّمَاءِ نَاراً عَظِیمَهً مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ تَطْلُعُ لَیَالِیَ فَعِنْدَهَا فَرَجُ النَّاسِ وَ هِیَ قُدَّامَ المهدی (عج)؛ (همان: 106)»
«هرگاه در آسمان نشانه‌ای دیدید، آتش بزرگی که شب‌ها از سمت شرق طلوع می‌کند، بدانید که در آن هنگام فرج عمومی مردم نزدیک است و این نشانه پیشاز ظهور مهدی (عج) با پدید می‌آید.»
نیز در بیانی دیگر فرمود:
«إِذَا هُدِمَ حَائِطُ مَسْجِدِ اَلْکُوفَهِ مِمَّا یلِی دَارَ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ فَعِنْدَ ذَلِکَ زَوَالُ مُلْکِ اَلْقَوْمِ وَ عِنْدَ زَوَالِهِ خُرُوجُ المهدی؛ (همان: 51)»
«هرگاه دیوار مسجد کوفه از آن سمت که نزدیک خانه عبدالله بن مسعود واقع شده ویران شد، در آن هنگام سلطنت این گروه ستمگر از بین می‌رود و مهدی آل محمد نیز ظهور می‌کند.»
بیان نشانه‌های ظهور از زبان مبارک آن حضرت، بیش از آنکه برای شناخت شرایط موجود در جامعه پیش از این رخداد عظیم راهگشا باشد، برای آشنایی و ترویج فرهنگ مهدویت در بین افراد امت اسلامی - چه در زمان آن حضرت و چه بعد از آن - ثمربخش خواهد بود. در واقع امام حسین (ع) با بیان این نشانه‌ها به ترویج فرهنگ مهدویت می‌پرداخت.
3. امام حسین (ع) منا ووقایع بعد از ظهور
الف) قیام امام مهدی (عج)
عیسی خشاب می‌گوید:
«از حضرت اباعبدالله مثلا سؤال کردم: آیا صاحب الأمر شما هستید؟ امام پاسخ داد: نه، صاحب الامر مخفی شده و در نهان است که به خونخواهی پدرش برخواهد خاست و با لقب عمویش خوانده شده و هشت ماه شمشیر به دوش خواهد گرفت. (موسسه معارف اسلامیه، بیتا: 3/ 180، ح702)» حضرت در جایی دیگر با اشاره بر این که دوستان و پیروان اهل ستم جزو آنان محسوب می‌شوند و مهدی (عج) به همه آنان را به سزای اعمالشان می‌رساند، می‌فرماید:
«أَمَا وَ اَللَّهِ لاَ تَذْهَبُ اَلدُّنْیَا حَتَّى یَبْعَثَ اَللَّهُ مِنِّی رَجُلاً یَقْتُلُ مِنْکُمْ أَلْفاً، وَ مَعَ اَلْأَلْفِ أَلْفاً، وَ مَعَ اَلْأَلْفِ أَلْفاًء (همان)»
آگاه باشید، به خدا سوگند! دنیا تا زمانی باقی خواهد بود که خداوند از فرزندان من مردی را که از شما (بنی امیه) هزاران فرد را به هلاکت برساند.
به حضرت عرض شد: «آیا آنان (بنی امیه) تا زمان ظهور مهدی (عج) می‌رسند تا مهدی موعود آنان را به سزای عملشان برساند؟» امام در پاسخ فرمود:
«وَیحَکَ فی ذلِکَ الزَّمانِ یکونُ الرجُلُ مِنْ صُلْبِهِ کَذا وکَذا رَجُلاً، وإِنَّ مَوْلى القَوْمِ مِنْ أنْفُسِهِمْ؛ (همان)»
«وای بر تو! در آن زمان از نسل هر مردی از بنی امیه چنین و چنان مردی پدید آید، چون دوستان آن‌ها جزو خود آنان است.»
ب) دو نکته درباره قیام با شمشیر
اولا بر اساس روایات و دلایل عقلی، حضرت مهدی (عج) با قدرت کاملا برتر و بالاتر از همه قدرت‌های بشری ظهور خواهد نمود تا بتواند اهداف پیامبران الهی را در طول تاریخ تحقق بخشد و بشر طغیان‌گر را در مسیر کمال فطری‌شان قرار دهد.
ثانیا باید توجه داشت که اسلام، دین رحمت و پیامبر اسلام (ص) رسول مهربانی است؛ همان طور که قرآن کریم می‌فرماید:
«وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَهً لِلْعَالَمِینَ؛ (انبیاء / 105)»
ما تو را فقط به عنوان رحمت برای جهان فرستادیم.
همچنین حضرت مهدی (عج) من در عین حال که مظهر اسم قهار، فاتح، حاکم و رافع است، مظهر کامل اسم رحمن، رحیم، حلیم، رئوف و مانند آن نیز هست؛ به همین دلیل امام رحمت و محبت است. شاید یکی از معانی حدیث، این باشد که شمشیر برنده‌ترین و آخرین سلاح یک رزمنده در میدان جهاد است که در رزم تن به تن از آن استفاده می‌کند ودین محمد، دین خاتم و آخرین و کامل‌ترین حلقه سلسله نبوت به شمار می‌آید. بنابراین اسم هادی حق سبحانه در سایه اسم فاتح و حاکم در تمام عالم تجلی نماید و همگان در زیر پرچم توحید به هدایت الهی باریابند.
ج) مدت حکومت امام مهدی (عج)
مدت حکومت امام (عج) در روایات متعدد بیان شده است؛ اما در روایتی که از امام حسین (ع) نقل شده چنین می‌خوانیم: (نعمانی، 1397: 13 / 332)
همانا قائم (که بر او درود باد) نوزده سال و چند ماه حکومت خواهد کرد.
د) روش حکومت امام مهدی (عج)
به نظر می‌رسد در زمان حکومت امام زمان (عج) شاهد نحوه خاصی از حکومت داری هستیم که با روش اجداد طاهرینش عانی تفاوت دارد.
امام حسین (ع) در جواب پرسشگری که می‌پرسد: «آیا حضرت مهدی (عج) و بر خلاف راه و رسم على غه رفتار خواهد کرد؟» می‌فرماید:
«آری؛ زیرا حضرت امیرالمؤمنین علی با نرمی و سخت گیری در بخشش اموال با پیروان خود زندگی کرد؛ چرا که می‌دانست پس از او بر ضد شیعیان او میشورند و آن‌ها را در سختی و مشکلات قرار می‌دهند. اما حضرت (ع) با قاطعیت با مردم برخورد می‌کند؛ زیرا می‌داند شیعیان او همواره پیروزند و کسی از آن پس بر آن‌ها غلبه نخواهد کرد. (شریفی، بیتا: 75)»
ه) فراوانی نعمت در زمان حکومت مهدی (عج)
مسلم است وقتی حکومتی با عدالت کامل اداره شود و در آن کسی را توان ظلم به دیگران و به استثمارکشیدن انسانها نباشد، همه در رفاه و آسایش زندگی خواهند کرد و نیازمندی در جهان باقی نخواهد ماند. از سوی دیگر، ابواب رحمت و برکت الهی نیز بر آن جامعه سرازیر خواهد شد. این مسئله در کلام امام حسین (ع) چنین آمده است:
«أما وَالَّذی فَلَقَ الحَبَّهَ ، وبَرَأَ النَّسَمَهَ لَیَأتِیَنَّ علیکُم وَقتٌ لا یَجِدُ أحدُکُم لِدینارِه ودِرهَمِه موضعاً؛ (نعمانی، 1397: 13/ 205)»
«با یکدیگر ارتباط داشته باشید و نیکی فراوان کنید. سوگند به خدایی که دانه را شکافت و پدیده‌ها را آفرید، زمانی برای شما انسانها فرا خواهد رسید که همه مردم به گونه‌ای بی نیاز باشند که شما جایی برای بخشش درهم و دینار خود نخواهید یافت.»
و) حکومت مهدی (عج) حکومت عدل الهی
به طور کلی باید گفت امام مهدی (عج) به یاری خدا قیام خواهد فرمود و عدل و داد را پس از دوران ظلم و تباهی در جهان برقرار خواهد کرد و به ظلم وستم ابرقدرت‌های جبار پایان خواهد داد.
شعیب بن ابی حمزه نقل می‌کند:
روزی بر امام حسین (ع) وارد شدم و پس از سلام و احترام پرسیدم: «آیا صاحب الامر شما هستید؟» پاسخ داد: «نه.»
پرسیدم: «آیا فرزند شماست ؟» فرمود: «نه.»
پرسیدم: «آیا فرزند فرزند شماست ؟» پاسخ داد: «نه.»
گفتم: «پس صاحب الامر کیست؟» فرمود:
«الَّذِی یَمْلَأُها عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً، عَلى فَتْرَهٍ مِنَ الأَئِمَّهِ تَأْتِی کما أنَّ رَسُولُ اللهِ بُعِثَ عَلَى فَتْرَهٍ مِنَ الرُّسُلِ؛ (مقدسی، 1328: 158)»
کسی است که زمین را پر از عدل و داد می‌کند، چنان که پر ازستم شده باشد. پس از آنکه دوران طولانی] فاصله‌ای از حضور امامان بگذرد، او خواهد آمد، چنان که رسول خدا (ص) پس از فاصله‌ای از حضور پیامبران گذشته مبعوث گشت.
نتیجه
با بررسی بیانات امام حسین (ع) درباره مهدویت و ظهور، درمی یابیم که ایشان با علم ویقینی که در پرتو عصمت خود داشت، از جایگاه و اهمیت اقدامش در برابر حکومت جوروستم زمانه آگاه بود. ایشان می‌دانست که تنها با نثار خون پاک خود و همراهانش می‌تواند دین جدش پیامبر اکرم (ص) را حفظ کند و بیرق اسلام را به دست سلاله پاکش مهدی (عج) موعودش برساند. عاشورا و انتظار فرج منجی با یکدیگر پیوندی ناگسستنی دارند. به همین دلیل امام حسین (ع) به طرق مختلف، به ترویج فرهنگ مهدویت می‌پرداخت:
- امام حسین در مواردی با بیان خصوصیات امام مهدی (عج) نه دل‌ها را به سوی ایشان ترغیب می‌فرمود و بدین وسیله، زمینه ظهور آن بزرگوار را در قرن‌های آینده آماده می‌ساخت.
- امام حسین (ع) در بیانات خود، اذهان جامعه را برای طولانی شدن غیبت امام مهدی (عج) آماده می‌کرد و از آزمایش خطیر الهی در این دوران سخن می‌گفت.
- ایشان در موارد بسیاری به بیان نشانه‌های ظهور می‌پرداخت. بیان نشانه‌های ظهور از زبان مبارک آن حضرت، بیش از این که برای شناخت شرایط موجود در جامعه قبل از آن رخداد عظیم راهگشا باشد، برای آشنایی و ترویج فرهنگ مهدویت در بین افراد امت اسلامی چه در زمان آن حضرت و چه بعد از آن، ثمربخش خواهد بود. در واقع امام حسین (ع) با بیان این نشانه‌ها به ترویج فرهنگ مهدویت می‌پرداخت.
- آن حضرت با بیان نحوه حکومت داری امام مهدی (عج) میشه و برکات خاص الهی در حکومت سراسر عدالت ایشان، عطش ظهور را در میان امت اسلامی و همه آزادگان جهان شعله ور می‌ساخت.
بنابراین اگر اکنون در پی آنیم که انتظاری عاشورایی را تجربه کنیم، باید پس از کسب معرفت با بررسی سخنان مولایمان حسین (ع) و آشنایی با ابعاد مختلف قیام ایشان برای زمینه‌سازی ظهور تلاش کنیم؛ چرا که جریان انتظار و زمینه‌سازی حکومت عدل الهی، یکی از دستاوردهای مهم واقعه کربلا به شمار می‌آید.
منابع
صدوق، محمد بن علی بن بابویه (بیتا)، کمال الدین وتمام النعمه، تهران، الاسلامیه.
اربلی، علی بن عیسی (1381ش)، کشف الغمه فی معرفه الائمه، تبریز، بنی هاشمی.
حائری یزدی، علی (1342ش)، الزام الناصب فی اثبات الحجه الغائب، بیروت، موسسه الأعلمی للمطبوعات.
دشتی، محمد (1379ش)، نهج البلاغه، قم، نشر مشهور، چاپ اول.
شریفی، محمود (بیتا)، فرهنگ جامع سخنان امام حسین، قم، پژوهشکده باقرالعلوم (ع).
مجلسی، محمدباقر(بیتا)، بحارالانوار، تهران، دارالکتب اسلامیه.
موسسه معارف اسلامیه (بیتا)، معجم احادیث امام مهدی (عج)، قم، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت.
مقدسی شافعی، یوسف بن یحیی (1328ش)، عقدد الدرر فی اخبار المنتظر، قم، مسجد مقدس جمکران.
نعمانی، محمد بن ابراهیم (1397ش)، الغیبه للنعمانی، تهران، نشر صدوق.
