در هیاهوی زندگی گاهی انسان خیلی چیزها را فراموش می‌کند و در تکرار روزهای زندگی گرفتار می‌گردد. ولی ذات اقدس الهی که فرموده من از رگ گردن به شما نزدیکتر هستم، لحظه‌ای از بندگان خود غفلت نمی‌کند و خیر و صلاح و رستگاری آن‌ها را می‌خواهد. از این رو با اسباب مختلف زمینه بروز و شکوفایی او را مهیا می‌سازد. از این رو بدون شک، اربعین یک فرصت است؛ فرصت رهایی، فرصت خودسازی و در تعبیری که بسیاری از علما و بزرگان و دانشمندان اسلام شناس غربی به کار می‌برند، اربعین زمینه ساز ظهور منجی بشریت خواهد شد.
در اولین گام، بر اساس آیات کلام الهی و روایات معصومین علیهم‌السلام زیارت خانه خدا و مراقد ائمه معصومین از امور مهم معنوی شمرده و بر آن بسیار تاکید شده است. فداکاری و ایثار بی مثال سید الشهداء علیه‌السلام سبب شده که ائمه معصومین بر زیارت امام حسین (ع) بسیار تاکید کنند تا راه حسین‌بن‌علی (ع) چونان چراغی روشن هدایتگر انسان‌هایی باشد که چشم و دل و جان خود را از گناه و معصیت دور نگاه داشته و در مسیر حقاینت حرکت می‌کنند و حجتی مبرهن بر کسانی باشد که هنوز در مسیر گمراهی و ضلالت هستند تا به مسیر رهایی و نجات بخشی برگردند؛ چنانکه تاکید شده است زائر آن حضرت (ع) از آتش دوزخ در امان است[1] و زیارت ایشان، برابر با هزار حج و هزار عمره و آزاد کردن هزار بنده است، اجر هزار شهید از شهداى بدر و هزار روزه‌دار و هزار صدقه مقبوله به زائر امام حسین (ع) عطا می‌شود[2] و آمرزش گناهان گذشته و آینده، کمترین ثوابی است که به او کرامت می‌شود.[3]
برای زیارت، علاوه بر پاداش‌های اخروی، فواید و ثمرات مختلفی از جمله تزکیه نفس و خداشناسی، بیداری دل‌ها و یاد آخرت بیان شده و زیارت، بیان‌گر اعلام وفاداری[4] و ابراز ادب و ارادت به مراد است. شاخص‌ترین ثمره زیارت تعظیم و بزرگداشت جایگاه خداوند و ائمه اطهار (ع) است. این نکوداشت زمانی که با پای پیاده صورت گیرد، علاوه بر تعظیم فراوانی که در این حرکت وجود دارد، سبب ایجاد ارتباط معنوی عمیقی می‌شود و جلوه‌ای عاشقانه از بندگی را به رخ می‌کشد.
آمارها از شکوه و عظمت این حرکت می‌گویند
عوامل فوق گویای بصیرت امت اسلامی بخصوص پیروان مکتب تشیع است که سال به سال بر تعداد شرکت کنندگان در اربعین حسینی افزوده می‌شود. بر اساس آمار رسمی جمهوری اسلامی ایران، فقط از ایران در طی 5 سال گذشته شاهد افزایش زوار از 50 هزار نفر به 2 میلیون و 320 هزار نفر هستیم:
صفاتی که امام صادق (ع) به وسیله آن سیدالشهدا را مورد خطاب قرار می‌دهد؛ به شیعیان منزلت و مقام امام حسین (ع) را یادآوری می‌کند. سه صفت حَبِیبِ الله و خَلِیلِ اللَّهِ و صَفِیِّ اللَّهِ که امام صادق (ع) به وسیله آن سیدالشهدا (ع) را توصیف کرده سه وصفی است که پیامبران اولوالعزم همچون محمد مصطفی ابراهیم و آدم به آن‌ها مفتخرند.
1390- 50 هزار نفر
1391- 240 هزار نفر
1392- 480 هزار نفر
1393- 1 میلیون 600 هزار نفر
1394- 1 میلیون 600 هزار نفر
1395- 2 میلیون 50 هزار نفر
1396- 2 میلیون 320 هزار نفر
زیارت اربعین در زیارت نامه اربعین
بدون شک این فهم و بصیرت زمینه ساز ظهور منجی عالم بشریت خواهد شد. از این رو مناسب است در این مجال به فهم درست، زیارت اربعین را بر اساس زیارت نامه اربعین مرور کنیم تا الگوی مناسب برای زیارت در این راه پر سلوک باشد. امام صادق (ع) در زیارت نامه اربعین نحوه و چگونگی زیارت را مشخص کرده‌اند. شیخ عباس قمی در مفاتیح‌الجنان و علامه مجلسی در زادالمعارف متن زیارت نامه را آورده‌اند. با بررسی زیارت نامه روز اربعین که از سوی امام صادق (ع) نقل‌شده می‌توان اهمیت این زیارت را بری شیعیان دریافت. با خواندن زیارت نامه روز اربعین می‌توان به سِر و راز این موضوع که چرا اربعین حسینی تا این اندازه از اهمیت برخوردار است پی برد. هر چند زیارت اربعین که از امام صادق (ع) نقل‌شده است؛ بسیار طولانی نیست، اما در بر گیرنده محتوایی عمیق و ژرف است که می‌توان در آن ابعاد متعدد و متفاوتی از اربعین را درک کرد.
در حقیقت اصل و بنیان روز اربعین را با توجه به این فراز زیارت نامه می‌توان ابراز برائت از دشمنان آل علی (ع) دانست؛ در واقع عزاداری روز اربعین بدین معنا است که شیعیان نسبت به ظلم صورت گرفته موضعی آگاهانه داشته و نسبت به ظلم و جورهایی که در طول تاریخ در حق آنان گشته آگاهند.
در ابتدای زیارت اربعین امام حسین (ع) این‌گونه می‌خوانیم: «السَّلَامُ عَلَی وَلِیِّ اللَّهِ وَ حَبِیبِهِ السَّلَامُ عَلَی خَلِیلِ اللَّهِ وَ نَجِیبِهِ السَّلَامُ عَلَی صَفِیِّ اللَّهِ وَ ابْنِ صَفِیِّهِ السَّلَامُ عَلَی الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ» صفاتی که امام صادق (ع) به وسیله آن سیدالشهدا را مورد خطاب قرار می‌دهد؛ به شیعیان منزلت و مقام امام حسین (ع) را یادآوری می‌کند. سه صفت حَبِیبِ الله و خَلِیلِ اللَّهِ و صَفِیِّ اللَّهِ که امام صادق (ع) به وسیله آن سیدالشهدا (ع) را توصیف کرده سه وصفی است که پیامبران اولوالعزم همچون محمد مصطفی ابراهیم و آدم به آن‌ها مفتخرند.
پیامبران اولوالعزم برای آگاهی بخشی و هدایت مردم از تاریکی‌ها به سمت نور بی‌دریغ خیرخواهی کرده و از هیچ تلاشی فروگذاری نکردند، ما نیز در ادامه زیارت اربعین امام حسین (ع) را این‌گونه مورد خطاب قرار می‌دهیم که: «...وَ مَنَحَ النُّصْحَ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَهِ وَ حَیْرَهِ الضَّلَالَهِ ...»؛ گواهی می‌دهیم که حضرت سیدالشهدا بی‌دریغ خیرخواهی کرد و خون قلب خویش را بذل نمود برای اینکه عباد حق تعالی را از جهالت و حیرت گمراهی نجات دهد.
همین دو هدف در متن زیارت اربعین سالار شهیدان (ع) تعبیه شد و گفته شد که هدف اساسی سالار شهیدان نیز تعلیم و تزکیه مردم بوده است و در این راه، هم از طریق بیان و بنان اقدام کرد و هم از راه بذل خون جگر که جمع میان این راه‌ها از ویژگی‌های ممتاز آن حضرت (ع) است.
یکی دیگر از جنبه‌های اعتقادی روز اربعین برائت از دشمنان اهل‌بیت است. بدیهی است انسان هر که را دوست بدارد از دشمنان او فاصله می‌گیرد، قرآن کریم در آیات متعددی به این اصل، تصریح نموده می‌فرماید: «لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآْخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ» کسی را که به خدا و قیامت ایمان دارد نخواهی یافت که با دشمن خدا و پیامبر دوستی نماید.[5] لذا، شرط صحت ولایت اهل‌بیت، دشمنی با کسانی است که غاصب حق خلافت آنان بوده، آنان را آزار داده، به قتل رسانیده، فضائل آنان را انکار کرده‌اند. امام صادق (ع) نیز در فرازی از این زیارت نامه می‌فرماید: «اَشْهَدُ اَنَّکَ وَفَیْتَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِهِ حَتَّی اَتَاکَ الْیَقِینُ فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ ظَلَمَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ اُمَّه سَمِعَتْ بِذَلِکَ فَرَضِیَتْ بِهِ»؛ همانا شهادت می‌دهم تو به عهد خداوند وفا کردی و در راه او جهاد کردی تا اینکه به مقام یقین رسیدی پس خداوند لعنت کند کسانی را که تو را کشتند و به تو ظلم کردند؛ و خداوند لعنت کند کسانی را که این موضوع را شنیدند و به آن راضی شدند.
زیارت اربعین نه تنها اشاره‌ای واضح و مستقیم به ائمه بعدی از صلب سیدالشهدا می‌کند، بلکه با صراحت مسئله رجعت و ظهور و انتقام روز عاشورا را بیان می‌دارد. روز اربعین را می‌توان خلاصه تاریخ اعتقادی سیاسی تشیع دانست که به قیام و نهضت حضرت مهدی (عج) ختم می‌شود. امام صادق (ع) زیارت نامه روز اربعین را با مفاهیمی همچون رجعت و اعلام آمادگی برای نصرت و یاری ائمه به پایان می‌رساند.
در حقیقت اصل و بنیان روز اربعین را با توجه به این فراز زیارت نامه می‌توان ابراز برائت از دشمنان آل علی (ع) دانست؛ در واقع عزاداری روز اربعین بدین معنا است که شیعیان نسبت به ظلم صورت گرفته موضعی آگاهانه داشته و نسبت به ظلم و جورهایی که در طول تاریخ در حق آنان گشته آگاهند.
بزرگداشت اربعین به‌اندازه روز عاشورا با اهمیت و قابل توجه است؛ چرا که در آن معنای انتظار و عدم رضایت نسبت به ظلم‌هایی که بر اهل‌بیت روا داشته شده است بیان می‌شود. جریان یافتن این نگرش خاص در میان شیعیان سبب حیات تفکر شیعی و زنده ماندن روح عاشورا در میان اعصار و زمان‌ها می‌شود تا آنجا که می‌توان از آن به عنوان یکی از اصلی‌ترین معیارهای دین‌داری نام برد.
امام صادق (ع) در فرازی از زیارت نامه این‌گونه می‌فرماید: «اللَّهُمَّ إِنِّی اُشْهِدُکَ اَنِّی وَلِیٌّ لِمَنْ وَالاهُ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاهُ» کلمه «اُشْهِدُکَ» که در این فراز به کار برده شده است معنایی فراتر از «اَشْهَدُ» که در فراز قبلی به کار برده شده، دارد؛ «اَشْهَدُ» تنها به معنای آن است که «شهادت می‌دهم» اما کلمه «اُشْهِدُکَ» که به باب افعال رفته است به معنی آن است که «من تو را شاهد می‌گیرم، تو را گواه می‌گیرم»؛ بنابراین ترجمه این قسمت از زیارت نامه معنایی بسیار قابل تأمل دارد؛ چراکه امام صادق (ع) می‌فرماید: «خداوندا من تو را گواه می‌گیرم که دوست دارم هر کس که او را دوست داشته باشد و دشمن می‌دارم دشمنان آن حضرت را».
زیارت اربعین نه تنها اشاره‌ای واضح و مستقیم به ائمه بعدی از صلب سیدالشهدا می‌کند، بلکه با صراحت مسئله رجعت و ظهور و انتقام روز عاشورا را بیان می‌دارد. روز اربعین را می‌توان خلاصه تاریخ اعتقادی سیاسی تشیع دانست که به قیام و نهضت حضرت مهدی (عج) ختم می‌شود. امام صادق (ع) زیارت نامه روز اربعین را با مفاهیمی همچون رجعت و اعلام آمادگی برای نصرت و یاری ائمه به پایان می‌رساند: «بِإِیَابِکُمْ مُوقِنٌ بِشَرَائِعِ دِینِی وَ خَوَاتِیمِ عَمَلِی وَ قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَ اَمْرِی لِاَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِی لَکُمْ مُعَدَّه حَتَّی یَاْذَنَ اللَّهُ لَکُمْ فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لَا مَعَ عَدُوِّکُمْ»؛
به رجعت شما ایمان دارم؛ شریعت من و ختم کارهای من به هدایت شما است و خواسته قلبی در مقابل خواسته قلبی شما تسلیم است و در تمام امور پیرو شما هستم و برای یاری دادن شما آماده‌ام تا خداوند اذن دهد پس من با شما هستم و نه همراه دشمنان شما.
کلمه «ایاب» در فراز فوق به معنای رجعت و بازگشت امام حسین (ع) بعد از عصر حکومت حضرت قائم اشاره دارد که از اعتقادات شیعی است. در فراز آخر زیارت نامه به انتظار برای ظهور امام زمان (عج) اشاره شده است تا آنجا که با توجه به محتوای زیارت نامه می‌توان روز اربعین را روز تجدید عهد با امام زمان (عج) دانست و این که شیعیان آمادگی خود را برای نصرت و یاری آن حضرت اعلام می‌دارند. روز اربعین را می‌توان گرهی وصل کننده ما بین قیام عاشورا و ظهور منتقم آل محمد دانست.
