حوزه نشر فرهنگ حسینی در سال 1395:
تولید و نشر کتاب در ایران از جمله مباحثی است که در دو دهه اخیر دچار فراز و نشیب‌های مختلفی شده است. به گونه‌ای که گران شدن کاغذ و هزینه‌های چاپ و نیز افزایش قابلیت‌های رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی به شدت به این موضوع دامن زده است. از این رو بیشترین مخاطب‌ها در حوزه‌های مختلف به جز حوزه‌های تخصصی سعی دارند نیازهای خود را از طریق شبکه‌های مجازی و اجتماعی مرتفع سازند که این موضوع امروزه به شدت حوزه نشر کتاب و نیز توزیع و فروش آن را تحت تاثیر قرار داده است.
با این حال این سخن هرگز بدان معنا نیست که موضوع نشر، توزیع و فروش کتاب در کشور خوابیده است، اما چندان از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست.
نشر کتاب در کشور در حوزه‌های مختلف صورت می‌پذیرد که یکی از این حوزه‌ها، حوزه کتاب‌های دینی و یا آیینی است که البته امروزه بسیاری رشته‌ها نیز در دانشگاه‌ها وجود دارند که در این باب شکل گرفته؛ از جمله تاریخ اسلام و یا تاریخ تشیع که بالطبع کتاب‌هایی هم که از سوی این گروه‌ها منتشر می‌شوند در زیر مجموعه کتاب‌های مذهبی دانشگاهی ولی با رویکرد آکادمیک قرار می‌گیرند.
در این نوشتار ملاک را بر روی کتاب‌هایی که در سال 1395 در حوزه امام حسین علیه‌السلام با زیرمجموعه‌های مختلف منتشر شده‌اند قرار داده‌ایم و مبنا بر اساس مجموعه کتاب‌های منتشره و ثبت شده در سامانه کتابخانه ملی و سایت خانه کتاب قرار داده شده است.
در طی سال‌های گذشته به خصوص سال 1395 در حوزه فرهنگ عاشورایی به لحاظ محتوایی به جز چند مورد انگشت‌شمار، آثار شاخصی تولید نشده است. به گونه‌ای که آثاری ازجمله، قیام امام حسین (ع) نوشته سید جعفر شهیدی و قیام امام حسین (ع) نوشته دکتر زرگری‌نژادی بیشترین توجه را از سوی جامعه دانشگاهی به سوی خود معطوف داشته‌اند. بقیه آثار منتشره بیشتر با رویکرد داستانی و عموما تکراری، زوایایی از قضایای مرتبط با عاشورا را مورد توجه قرار داده‌اند.
ناشرانی که در حوزه فرهنگ حسینی کار کردند:
نگاهی به نشرهای کتاب که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز دارند نشان می‌دهد که در طی سال 1395 نشرهای: دارخوین تولی، امیرکبیر، نهاوندی، ستارگان درخشان، زمزم هدایت، تدین،کتاب تارا، مسجد مقدس جمکران، نزدیک، آژند، صبح آراد، چهارده معصوم (ع)، صبح آراد، حبیب، مینوفر، دارالحدیث، کتاب جمهور، سازمان چاپ و نشر،آثار سبز، آشیانه برتر، نوید حکمت، مجمع ذخائر اسلامی،روناس، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، موسسه دایره‌المعارف، کتابک، شوق، نار، سمت، بهار دل‌ها، خیمه، یاس بهشت، پیام امام هادی (ع)، یادمان فلسفی، مهر آزما، پیام‌آوران، آستان قدس رضوی، ستارگان درخشان، موسسه انتشارات بعثت، هلال، بی نشر، دلیل ما، نی و... به نشر کتاب در حوزه‌های مرتبط با فرهنگ حسینی پرداخته‌اند.
اولین مسأله‌ای که درباره آثار منتشر شده از این نشرها باید بدان توجه کرد، محتوای کتاب‌هاست. این نشرها کتاب‌هایی که منتشر کرده‌اند بیشتر رویکرد داستانی و یا تکراری از قضایای عاشورا دارد و گاها برای کودکان و یا نوجوانان منتشر شده است. نگاهی میدانی به آثار منتشر شده نشان می‌دهد که چندان هم با استقبال مواجه نشده است. با این حال نگاهی به سایت خرید‌های اینترنتی کتاب نشان می‌دهد که از بین نشرهایی که به حوزه فرهنگی در سال 1395 پرداخته‌اند چند نشر مورد توجه است.
این نشرها یا به علت اهمیت و اعتبار نشر با استقبال خوبی از سوی مخاطبین مواجه شده‌اند که از این گروه‌ها نشرها می‌توان به نشر امیرکبیر، نشر نی، نشر دلیل ما و انتشارات علمی و فرهنگی و همچنین زمزم هدایت اشاره کرد و یا این‌که کتاب‌های منتشر شده از جذابیت و تازگی خوبی برخوردار بوده‌اند که در ادامه به چند مورد پرداخته می‌شود.
رستاخیز خون و خرد، رضا بابایی، دلیل ما، 95؛ کتاب حاضر از جمله جدیدترین آثاری است که در این حوزه از سوی نشر دلیل ما منتشر شده است که به اعتبار نشر که بیشتر به موضوعاتی با ادبیات دینی می‌پردازد و نیز جذابیت موضوع، مورد استقبال مخاطبین قرار گرفته است. این کتاب درباره زندگی‌نامه امام حسین (ع)، تحلیلی از اوضاع زمان آن حضرت، عاشورا و پس از آن است. این تحلیل‌ها بیشتر بر منابع و خرد تاریخی استوار است و نویسنده سعی کرده است از قواعد و حواشی و حرف‌های سست پرهیز کند تا اثری بدون تحریف و اصیل را در اختیار مخاطبان قرار دهد.
مقتل‌الحسین (ع) ابومخنف، حجت‌الله جودکی، خیمه، 95 و منطق عاشوراپژوهی: محمد صحتی سردرودی، خیمه، 95؛ دو کتاب ارزشمند از انتشارات خیمه هستند که در سال 95 به زیور طبع آراسته شده که به شدت از سوی مخاطبین خود که جامعه علمی و دانشگاهی است مورد توجه قرار گرفته است. علت اهمیت این کتب و استقبال مخاطب نه در بیان گزارش‌های صرف عاشورایی که این موضوع خود تکراری است، بلکه در ارائه اطلاعات جدید است. به خصوص این‌که کتاب مقتل‌الحسین ابومِخْنَف لوط‌بن‌یحیی أزدی غامدی (متوفی 157 ه.ق) یکی از مشهورترین و قدیمی‌ترین گزارشگران واقعه عاشورا است. ابومخنف از شیعیان امامی کوفه و تاریخ‌دان و سیره‌نویس بوده است. کتاب «مقتل‌الحسین (ع)» او از جمله مشهورترین منابع تاریخ عاشورا به حساب می‌آید. در گذر زمان، اصل این کتاب از بین رفته است. تنها آن‌چه از آن مقتل ارزشمند قابل دسترسی است، روایت‌هایی است که به طور مستقیم ابوجعفر محمدبن‌جریر طبری (متوفی 310 ه.ق) در کتاب تاریخ خود نقل کرده است که مجموعا 113 روایت کوتاه و بلند را شامل می‌شود. در کتاب حاضر، دکتر حجت‌الله جودکی، پژوهشگر تاریخ و محقق در کتاب‌شناسی مقاتل، به روشی نقادانه و علمی به استخراج روایات مذکور از تاریخ طبری همت گماشته و آن‌ها را به ترتیب حوادث تاریخی مدون کرده است.
کتاب دوم نیز به مقوله عاشوراپژوهی که امروز مورد توجه محققان و اساتید است پرداخته است. کتاب حاضر دو بخش دارد: در بخش نخست با عنوان«اصول و مبانی عاشوراپژوهی» از 26 قاعده لازم در پژوهش عاشورا سخن گفته شده است؛ اعم از «اصول عام» یعنی اصول تحقیق بما هو تحقیق قطع نظر از موضوع تحقیق، «اصول خاص» یعنی اصول و مبانی مطرح در علوم و معارف اسلامی و «اصول اخص» یعنی اصولی که رعایت آن‌ها مشخصا در عاشوراپژوهی ضروری است. بخش دوم کتاب هم به «تحریف‌شناسی فرهنگ و تاریخ عاشورا و امام حسین (ع)» اختصاص یافته است و به مباحث علل و عوامل تحریف، تحریف‌های حدیثی و روایی، تحریف‌های رجالی، تحریف‌های تاریخی، تحریف‌های معنوی و معرفی کتاب‌های تحریف‌ساز پرداخته شده است.
رسالت حسینی: محمدحسن دانش؛ موسسه دایره‌المعارف، 95؛ انتشارات موسسه دایره‌المعارف از معتبرترین نشرهای علمی کشور است که در حوزه‌های مختلف به خصوص حوزه‌های دینی آثاری را منتشر می‌کند که در سال 1395 اثر ارزشمند رسالت حسینی را منتشرکرده که این اثر بیشتر مورد توجه جامعه علمی و دانشگاهی کشور قرار گرفته است.
ارزیابی محتوایی ازآثار منتشر شده:
بنابر آن‌چه گفته شد، در طی سال‌های گذشته به خصوص سال 1395 در حوزه فرهنگ عاشورایی به لحاظ محتوایی به جز چند مورد انگشت‌شمار، آثار شاخصی تولید نشده است. به گونه‌ای که آثاری ازجمله، قیام امام حسین (ع) نوشته سید جعفر شهیدی و قیام امام حسین (ع) نوشته دکتر زرگری‌نژادی بیشترین توجه را از سوی جامعه دانشگاهی به سوی خود معطوف داشته‌اند. بقیه آثار منتشره بیشتر با رویکرد داستانی و عموما تکراری، زوایایی از قضایای مرتبط با عاشورا را مورد توجه قرار داده‌اند.
کتاب‌های منتشر شده در حوزه فرهنگ عاشورایی به لحاظ تیراژ از شمارگان زیادی برخوردار نیستند که به طور میانگین می‌توان تیراژ 500 نسخه تا 1000 نسخه را برای آن‌ها متصور بود. مشاهدات میدانی نیز نشان می‌دهد که قیمت کتاب‌های منتشره درحوزه فرهنگ عاشورایی همچنان نسبت به کتب حوزه‌های دیگر از قیمت ریالی پایینی برخوردار است که این موضوع می‌تواند در کنار علل و دلایل مذهبی ناشران و نویسندگان، منجر به افزایش مخاطب جهت خرید نیز باشد.
اگر چه همواره انسان نیازمند مطالعه و افزایش دانش است، به نظر می‌رسد به جز کتب دانشگاهی در حوزه فرهنگ عاشورایی که مورد رجوع اساتید و دانشجویان است و در طول سال جهت آگاهی و خرید به کتاب فروشی‌ها مراجعه می‌شود در بقیه موارد بیشترین خرید در این حوزه‌ها در بازه زمانی محرم و صفر اتفاق می‌افتد.
در این میان باید به نوع دیگری از کتب‌های مرتبط با فرهنگ عاشورایی توجه کرد که چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و آن کتاب‌هایی است که به نوعی بیشتر مورد توجه جامعه مداحین کشور قرار می‌گیرد؛ کتاب نوحه و مرثیه‌خوانی که در همه ماه‌ها به خصوص محرم و صفر مورد رجوع بیشتر قرار می‌گیرد. اگر چه تیراژ این کتاب بسیار پایین است ولی در این دو ماه توجه زیادی روی آن‌ها می‌شود.
ادامه دارد...
