ابتدا توجه داشته باشید که در مطالعه و تحقیق، الزاماً به دنبال یک کلمه‌‌ی مشخصی مانند "قیام" نگردید، چرا که ممکن است از قیام تحت عنوان "خروج، جهاد، مقابله و ..." نیز یاد شود، چنان که در مورد امام زمان علیه السلام، هم به خروج حضرت مهدی عجّ الله تعالی فرجه، تصریح شده، هم به قیام ایشان، هم به فرج و ... . *- سپس دقت کنیم که خود ایشان در مورد حرکت‌شان چه فرموده‌اند؟ آیا فرموده‌اند که من دفاع می‌کنم، یا فرموده‌اند: قیام و خروج و مقابله و مبارزه می‌کنم؟ دفاع از اسلام: یک – هنگامی که مروان بن حکم، برای بیعت او با یزید اصرار ورزید، در پاسخ فرمود: «اِنّا لِلّهِ وَاِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ وَعَلَى الإسْلامِ الْسَّلامُ اِذ قَدْ بُلِیَتِ الاُمَّهُ بِراعٍ مِثْلَ یَزیدَ، وَلَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آلهیَقُولُ: اَلْخِلافَهُ مُحَرَّمَهٌ عَلى آلِ اَبى سُفیانَ» (موسوعه کلمات الامام الحسین علیه السلام 285، ح252) ترجمه: (در این صـورت باید گفت): انا للّه و انا الیه راجعون - فاتحه اسلام را باید خواند هنگامی که امّت اسلام، رعیت چون یزیدی گردند؛ و من خودم از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که مى فرمود: خلافت بر آل ابوسفیان حرام است. امر به معروف و نهی از منکر: دو – در وصیت خود به برادرش محمد حنیفه، هدف اصلی "خروج = قیام" را بیان نموده و نوشتند: «وَ اِنّی لَمْ اَخْرُجْ اَشِراً وَ لا بَطِراً وَ لا مُفْسِداً وَ لا ظالِماً وَ اِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْاِصْلاحِ فِی اُمَّهِ جَدّی صلی الله علیه و آله اُریْدُ اَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ اَنْهی عَنِ الْمُنْکَرِ وَ اَسیْرُ بِسیرَهِ جَدّی وَ اَبی عَلیّ بن ابی طالِبٍ عَلیه السَلام» ترجمه: [بدانید] من برای سرکشی و خوشگذرانی و فساد و ستم خروج نکردم؛ بلکه فقط برای دنبال کردن اصلاح امّت جدّم خارج شدم [خروج کردم] و تصمیم گرفته‌ام که امر به معروف و نهی از منکر نمایم و سیره جدّم [رسول خدا صلی الله علیه و آله] و پدرم علی بن ابی طالب علیه السلام را دنبال نمایم.» رهبری و هدایتی امتی که طالب امام شدند: سه - ایشان پیش از خروج از مکه و نیز پیش از اعزام مسلم، نامه‌ای در پاسخ درخواست مردم کوفه، به دست سعید و هانی فرستادند. در این نامه به درخواست مردم جهت برخورداری از امامی هادی تصریح شده است: «بِسم اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ مِنْ حُسَیْنِ بنِ عَلَیٍّ، اِلی الْمَلَأِ مِنَ الْمُؤمِنینَ وَ الْمُسْلِمیْنَ، اَمّا بَعْدُ: فَاِنَّ هانِیاً وَ سَعیْداً قَدَما عَلَیَّ بِکُتُبِکُمْ وَ کانا آخِرَ مَنْ قَدِمَ عَلَیَّ مِنْ رُسُلِکُمْ وَ قَدْ فَهِمْتُ کُلَّ الَّذی اقْتَصَصتُمْ وَ ذَکَرْتُمْ وَ مَقالَهَ جُلِّکُمْ: اِنَّهُ لَیْسَ عَلَیْنا اِمامٌ فَاقْبِلْ، لَعَلَّ اللّه ُ اَنْ یَجْمَعَنا بِکَ عَلی الهُدی وَ الْحَقِّ» ترجمه: بنام خداوند بخشنده مهربان. از حسین بن علی به سوی گروهی از مؤمنان و مسلمانان، پس از ستایش خدا، همانا هانی و سعید نامه‌های شما را آوردند و این دو نفر، آخرین فرستاده‌های شما بودند. من آنچه را که نوشته بودید و حکایت کردید درک کردم و سخن همه شما این بود که: امام و رهبر نداریم؛ به سوی ما بشتاب، شاید خداوند به وسیله تو ما را به هدایت و حق رهنمون سازد» . هدایت، با دعوت به کتاب خدا و سنّت رسول خدا صلوات الله علیه و آله و مقابله با بیعت‌ها: چهار - در نامه به مردم بصره نوشتند: «وَ قَدْ بَعَثْتُ اِلَیْکُمْ رَسُولی بِهذَا الْکِتابِ، وَ اَنَا اَدْعُوْکُمْ اِلی کِتاب اللّه ِ وَ سُنَّهِ نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله ، فَاِنَّ السُّنَّهَ قَدْ اُمیْتَتْ وَ اِنَّ البِدْعَهَ قَدْ اُحْیِیَتْ وَ اِنْ تَسْمَعُوا قَوْلی وَ تُطیعُوا اَمْری اَهْدِکُمْ سَبیلَ الرَّشادِ وَ السَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَهُ اللّه» ترجمه: اکنون قاصدم را با این نامه به سوی شما فرستادم و من شما را به کتاب خدا و سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله می خوانم. پس به راستی سنّت [پیامبر] مرده و بدعت‌ها زنده شده است. پس اگر سخنان مرا بپذیرید و از امرم اطاعت کنید، شما را به راهی که رشد [و اصلاح شما در آن[ است هدایت می‌کنم. سلام و رحمت خدا بر شما باد. جهاد در راه خدا: پنج - ایشان در مسیر کوفه، با فَرَزدق ملاقات می‌نماید و در شرح مفاسد دستگاه حاکم، ضرورت قیام و جهاد علیه ظلم و فساد و اولی بودن خود نسبت به دیگران برای این جهاد و قیام [با ذکر واژه‌ی قیام - مَنْ قامَ]، چنین می‌فرمایند: «یا فَرَزْدَقُ إنَّ هوُلاءِ قومٌ لَزِمُوا طاعَهَ الشَّیطانِ، و تَرَکوُا طاعَهَ الرَّحْمانِ، و أظْهروُا الفسادَ فی الأرضِ، وَ أبْطِلُوا الحُدُودَ، وَ شَرِبُوا الخُمُورَ، وَ اسْتَأثَروُا فی أموالِ الْفُقَراءِ و المَساکینَ، وَ أنَا أولی مَنْ قام بِنُصرَهِ دین الله، وَإعزازِ شَرعِهِ، و الجَهادِ فی سَبیلِهِ لِتَکُونَ کَلِمَهُ اللهِ هِی العُلیا؛» ترجمه: ای فرزدق! اینان گروهی هستند که پیروی شیطان را پذیرفتند و اطاعت خدای رحمان را رها کردند و در زمین فساد را آشکارا ساختند، و حدود الهی را از میان بردند، و باده ها نوشیدند، و دارایی های فقیران و بیچارگان را ویژه خود ساختند، و من از هر کس به یاری دین خدا و سربلندی دیینش و جهاد در راهش سزاوارترم، تا آیین خدا پیروز و برتر باشد.» نکته: در بیانات ایشان هیچ ذکری از "دفاع" به میان نیامده است، بلکه همه خروج، قیام و جهاد است.