شفاعت در مقابل وتر به معنای شخصی که متوسل به شفیع می‌شود، معنا می‌شود. از آنجایی که فرد متوسل شده، توان و نیرویش را برای رسیدن به کمال مطلوب کافی نمی‌داند، نیروی خود را با نیروی شفیع پیوند می‌زند تا از این راه به آنچه که می‌خواهد دست یابد.

شفاعت‌ در روز قیامت‌، یکی‌ از مسائلی‌ است‌ که‌ مسلمانان‌ علی‌ الخصوص‌ شیعه‌اثنی‌ عشری‌ طبق‌ آیات‌ و روایات‌ به‌ آن‌ معتقدند. در معارف‌ اسلامی به صراحت و دقیقا  ‌بیان شده‌ است‌ که‌چه‌ کسانی‌ می‌توانند در روز قیامت‌ دیگران‌ را شفاعت‌ کنند. در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که شفاعت با اذن خدا را صریحاً ثابت می‌کنند و می‌گوید شفاعت باید با اذن خدای منان باشد و بدون اذن پروردگار تحقق پیدا نمی‌کند.
1ـ اللهُ لاإله إلّا هُوَالحیُّ الْقَیّومُ ... مَنْ ذَالَّذی یَشفَعُ عندهُ ألّا بإذنهِ...یعنی هیچ معبودی جز خداوند یگانه زنده که قائم به ذات خویش است و موجودات دیگر قائم به او هستند وجود ندارد، هیچگاه خواب سبک و سنگین او را فرا نمی‌گیرد.  آنچه در آسمانها و زمین است از آن اوست، کیست که در نزد او بدون اجازه او شفاعت کند .

2- ولا یملکُ الَّذین یدعُونَ مِن دونهِ الشَّفاعهَ إلّا مَن شَهِدَ بِالحَقِّ وَ هم یعلمونَ. (آنها که غیر از خدا می‌خوانید قادر بر شفاعت نیستند مگر کسانی که شهادت به حق داده‌اند و به خوبی آگاهند.) خدای حکیم در این آیه شریفه رو به مشرکان کرده و می‌گوید در روز قیامت کاری از معبودان ساختگی از چوب و سنگ بر نمی‌آید و آنها قادر بر شفاعت برای کسی نیستند و تنها کسی قادر بر شفاعت است که شهادت به حق داده باشد. از این آیه به خوبی استفاده می‌شود که شفاعت برای اولیاء خدا که شهادت به حق داده‌اند، ثابت است. آیه فوق همانند آیه‌الکرسی اصل شفاعت را با اذن پروردگار عالم ثابت می‌کند.

اگر چه‌ خود شفیع‌ بودن‌ و شفاعت‌ کردن‌ مقام‌ و جای‌گاه والایی‌ دارد، در روز قیامت‌ کسی‌ که‌ بتواند بیشترین‌ افراد را شفاعت‌ کند، دارای‌ مقام‌ بالاتر و والاتری‌ است‌ که می‌تواند همان مقام محمود باشد. در بحث دینی، مقام محمود، مرتبه بالایی از مغفرت خداوند است که در مرحله نخست، ویژه رسول خدا صلى الله علیه وآله و بعد اهل بیت علیهم السلام او است. در روایات فراوانى مقام محمود به مقام شفاعت، تفسیر شده است.
امام صادق (ع) در این باره مى‌‏فرمایند[1]: مقام و مرتبه‌اى است که همه پیشینیان و متأخران، غبطه آن را مى‏‌خورند. همچنین فرموده‌اند: مقام محمود، مقامى است که من در آن براى امتم شفاعت مى‏‌کنم.[2]  هر چند مقام محمود، ویژه پیامبر و آل اوست، اما در مراحل پایین‌‏تر، عالمان راستین، شهدا و مؤمنین هم مى‏‌توانند این مقام را دارا شوند و به اذن خدا، از بعضى افراد دیگرنزد خداوند، شفاعت کنند. درجات افرادی که با اذن و اجازه‌ی پروردگار شفاعت می‌نمایند مختلف و گوناگون می‌باشند، بعضی از اولیاء خدا، اجازه شفاعت تعداد بی‌شمار و بی‌حسابی را کسب کرده و برخی دیگر تنها اجازه شفاعت افراد محدودتری را دارند. گفتنی است شرایط خاصی برای شفیعان در این حالات وجود دارد که در نوشتار دیگری به آن پرداخته می‌شود. 

  شفاعت آن حضرت شامل کسانى‏ مى‏‌شود که نماز و واجبات دینى را سبک نشمارند و حق مردم را تضییع نکنند و لایق ‏شفاعت او باشند.

با دقت در مفهوم شفاعت و بررسی آیات و احادیث می‌توان دریافت که شفاعت نه تنها خلاف عدالت نیست بلکه لطف خداوندی است که شامل حال برخی از بندگان می‌شود که شایستگی شفاعت دارند. در غالب جستارها به جنبه شفاعت ائمه معصوم خصوصاً امام حسین (ع) اشاره شده است و حسین بن على‏ (ع) از مهمترین شفیعان محسوب می‌شوند. شفاعت‏ حسین (ع) هم در آخرت‏ سبب نجات گنه‌کاران از عذاب دوزخ است، هم در دنیا سبب فلاح و رستگارى‏ علاقه‏‌مندان به آن حضرت و سوگواران در عزاى اوست. به فرموده پیامبر، همه دیده‏‌ها در قیامت گریانند مگر چشمى که در عزاى حسینى گریسته باشد که خندان و مژده یافته به ‏بهشت است. (کل عین باکیه یوم القیامه الا عین بکت على مصاب الحسین فانها ضاحکه ‏مستبشره بنعیم الجنه‏.)
 طبق احادیثى، رسول خدا پاداش شهادت حسین‏ (ع) را به صورت ‏حق شفاعت براى گنه‌کاران امت از خدا دریافت کرده است. از این رو در زیارتنامه او آمده است: «و ان شفعت‏ شفع فکن لى شفیعا الى الله.»

امام‌ حسین‌ (ع) از جنبه‌های‌ مختلف‌ می‌تواند در روز قیامت‌ شفاعت‌ نماید:
او امام‌، پیشوای‌ متقیان‌، معصوم‌، عالم‌، شهید، صالح‌ و… است‌ و هر یک‌ از این‌ موارد می‌تواند مقام‌ شفاعت‌ به‌ شخص‌ بدهد، اما چند دلیل دیگر نیز، طبق زیارت‌نامه ها و ادعیه مختلف، می‌توان برای آن در نظر گرفت: اول‌ آن‌ که‌ حضرت‌ نزد خداوند از وجاهت‌ خاصی‌ برخوردار است‌ وآبروداران‌ می‌توانند نزد پروردگار شفاعت‌ کنند: «السلام‌ علیک‌ یا قائد الغر المحجلین‌؛سلام‌ بر تو ای‌ پیشوا و سرور روسفیدان‌ عالم‌». در دعای‌ توسل‌ نیز هنگامی‌ به‌ امام‌حسین‌ (ع) متوسل‌ می‌شویم‌ می‌خوانیم‌: «یا وجیهاً عندالله اشفع‌ لنا عندالله».

هم چنین در زیارت نامه نیمه ماه رجب خوانده می‌شود، فکن بی شفیعا الی الله :  یا سیدی ای آقایم به درگاه خدا برایم شفاعت کن

ناگفته نماند عقیده به شفاعت ‏حسین (ع) نباید دوستداران را به گناه و معصیت، گستاخ و جرى سازد. این که بگوییم: «تمام غرق گناهیم و یک حسین (ع) داریم‏»، مجوزى براى ارتکاب‏ گناه نیست. همان گونه که مسیحیان معتقدند مسیح به دار آویخته شد تا موجب آمرزش‏ مسیحیان شود، عده‌‏اى نیز از شیعیان فکر مى‏‌کنند فلسفه شهادت سیدالشهدا آمرزش ‏گناهان امت مصطفى‏ (ص) است و این خطاست و چنین تفکرى زمینه‏‌ساز جرئت بر معصیت است.

شفاعت اباعبدالله‏ (ع) درست است ولى ارتکاب گناه و بى مبالاتى در امر دین، به امید شفاعت آن حضرت، انحراف است. شفاعت آن حضرت شامل کسانى‏ مى‏‌شود که نماز و واجبات دینى را سبک نشمارند و حق مردم را تضییع نکنند و لایق ‏شفاعت او باشند.

در مورد امام‌ حسین‌ (ع)، گفتنی است علاوه بر ‌این‌ که‌ حق‌ شفاعت‌ دارد و دارای‌ مقام‌ محمود است‌، می‌توانند این‌ مقام‌ را در آخرت‌ به‌ دیگران‌ نیز تفویض‌ نماید و یا در دنیا توفیق‌ و عنایتی‌ نمایند تا مقام‌ محمود (مقام‌ شفاعت‌) را به‌ دست‌ آورند. در فرازی‌ از زیارت‌ امام‌ حسین‌ (ع) می‌خوانیم‌: «واسئله‌ ان‌ یبلغنی‌ المقام‌ المحمود»؛ از تو می‌خواهم‌ که‌ مرا به‌ مقام‌ محمود که‌ مقام‌ شفاعت‌ است‌ برسانی‌. هم چنین در زیارت عاشورا می‌خوانیم «اللهم ارزقنا شفاعه الحسین یوم الورود» یعنی خدایا شفاعت حسین (ع) را روز ورود به آن جهان روزیم کن امید که امام حسین (ع) در روز قیامت پیروان خود را شفاعت کند و این امر مسلم خواهد بود اگر زندگی ما همانند زندگی محمد (ص) و آل او باشد.