شکی نیست که پوشیدن لباس مشکی خصوصاً در حال نماز نزد برخی از امامیه کراهت دارد، گاهی ادعای اجماع بر آن نیز شده است. ولی بحث این است که آیا این کراهت ذاتی است، یعنی به لحاظ اینکه لباس مشکی است مکروه است یا به جهت اینکه شعار بنی‌عباس بوده[1] یا چون لباس اهل جهنم است[2]، مکروه است؟
از ظاهر برخی ادله استفاده می‌شود که کراهت آن ذاتی نیست و لذا در صورتی که عنوان دیگری به خود گیرد؛ مثل‌اینکه نشان‌دهندهٔ حزن و اندوه ما نسبت به مصیبتی که به اهل بیت (ع) رفته است شود نه‌تنها کراهت سابق را از دست می‌دهد بلکه داخل در عنوان احیای شعائر الهی شده و مستحب نیز می‌گردد. خصوصاً آنکه با مراجعه به اخبار و تواریخ پی می‌بریم که اهل بیت (ع) هنگام عزا در مصیبت فقدان یکی از بزرگان، لباس مشکی را می‌پوشیده، یا پوشیدن آن را تائید کرده‌اند. اینک به نمونه‌هایی که در کتب شیعه و اهل تسنن آمده اشاره می‌کنیم:
روایات شیعه:
1. برقی به سندش از امام زین العابدین (ع) نقل می‌کند که فرمودند: «چون جدم حسین (ع) کشته شد، زنان بنی هاشم در ماتم او لباس سیاه پوشیدند و آن را در گرما و سرما تغییر ندادند. و پدرم علی بن الحسین (ع) برای آنان در هنگام عزاداری غذا آماده می‌کرد.
اصبغ بن نباته: بعد از کشته شدن امیرالمؤمنین (ع) وارد مسجد کوفه شدم، حسن و حسین را مشاهده کردم که لباس مشکی به تن داشتند.
لَمَّا قُتِلَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِی صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ لَبِسَ نِسَاءُ بَنِی هَاشِمٍ السَّوَادَ وَ الْمُسُوحَ وَ کُنَّ لَا یَشْتَکِینَ مِنْ حَرٍّ وَ لَا بَرْدٍ وَ کَانَ عَلِی بْنُ الْحُسَیْنِ یَعْمَلُ لَهُنَّ الطَّعَامَ لِلْمَأْتَم [3]
2. ابن قولویه به سندش نقل کرده که فرشته‌ای از فرشته‌‌های فردوس بر دریا فرود آمد و بال‌های خود را بر آن گسترد. آن‌گاه صیحه‌‌ای زد و گفت: «ای اهل دریا‌ها! لباس‌‌های حزن به تن کنید؛ زیرا فرزند رسول خدا ذبح شده است. آن‌گاه قدری از تربت او را بر بال‌های خود گذارده و به سوی آسمان‌‌ها برد. و هیچ فرشته‌ای را ملاقات نکرد جز آنکه آن را استشمام نمود و اثری از آن نزد او ماند.
اَخْبَرَنِی الْمَشِیخَهُ أَنَّ الْمَلَکَ الَّذِی جَاءَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صل الله و علیه و آله وَ أَخْبَرَهُ بِقَتْلِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِی کَانَ مَلَکَ الْبِحَارِ وَ ذَلِکَ أَنَّ مَلَکاً مِنْ مَلَائِکَهِ الْفِرْدَوْسِ نَزَلَ عَلَى الْبَحْرِ وَ نَشَرَ أَجْنِحَتَهُ عَلَیْهَا ثُمَّ صَاحَ صَیْحَهً وَ قَالَ یَا أَهْلَ الْبِحَارِ الْبَسُوا أَثْوَابَ الْحُزْنِ فَإِنَّ فَرْخَ الرَّسُولِ مَذْبُوحٌ ثُمَّ حَمَلَ مِنْ تُرْبَتِهِ فِی أَجْنِحَتِهِ إِلَى السَّمَاوَاتِ فَلَمْ یَلْقَ مَلَکاً فِیهَا إِلَّا شَمَّهَا وَ صَارَ عِنْدَهُ لَهَا أَثَرٌ وَ لَعَنَ قَتَلَتَهُ‌وَ أَشْیَاعَهُمْ وَ أَتْبَاعَهُ [4]
روایات اهل تسنن:
1. ابن ابی الحدید معتزلی سنی از مدائنی نقل می‌کند: چون علی (ع) وفات یافت، عبداللَّه بن عباس بن عبدالمطلب نزد مردم آمد و گفت: همانا امیرالمؤمنین (ع) وفات یافت، او کسی را به عنوان جانشین خود قرار داده است، اگر او را اجابت می‌کنید نزد شما می‌آید و اگر کراهت دارید کسی بر دیگری اصراری ندارد؟ مردم گریستند و گفتند: بلکه به سوی ما بیاید. حسن (ع) در حالی که لباس مشکی به تن داشت نزد آنان آمد و خطبه‌ای ایراد فرمود.[5]
2. ابی مخنف روایت کرده که نعمان بن بشیر خبر شهادت امام حسین (ع) را به اهل مدینه ابلاغ نمود... در مدینه زنی نبود جز آنکه از پشت پرده بیرون آمد و لباس مشکی پوشیده، مشغول عزاداری شد.[6]
3. عمادالدین ادریس قرشی از ابی نعیم اصفهانی به سندش از امّ‌سلمه نقل کرده که چون خبر کشته شدن امام حسین (ع) به او رسید خیمه‌ای سیاه در مسجد رسول خدا (ص) زد و لباس مشکی به تن نمود.[7]
4. و نیز ابن ابی الحدید از اصبغ بن نباته نقل می‌کند که گفت: «بعد از کشته شدن امیرالمؤمنین (ع) وارد مسجد کوفه شدم، حسن و حسین را مشاهده کردم که لباس مشکی به تن داشتند.»[8]
من پاورقی 6 و 8 را پیدا نکردم