شایسته است افراد، در ایام عزای امام حسین علیه‌السلام نکاتی را رعایت کنند و شئونی را حفظ کنند. برای مثال در زمان حاضر برخی مراسمات بین شیعیان عرف است که بهتر است عزاداران حسینی آن‌ها را زنده نگه دارند.
در ادامه به 8 مورد از این وظایف اشاره می‌کنیم:
- سیاه‌پوشی
- تسلیت‌گویی
- تعطیلی کار در روز عاشورا
- زیارت و زیارت‌خوانی
- تباکی و گریستن
- برگزاری مجالس عزاداری
- رعایت زهد و مغموم بودن
- توسل و دعا
1- سیاه‌پوشی
از نظر فقهی پوشیدن لباس سیاه در شرایط عادی، مکروه است ولی در عزاداری امام حسین (ع) وائمه معصومین (ع) استثنا شده است زیرا این کار نشانه حزن و اندوه و نمودار شعائر و حماسه‌ها است.
2- تسلیت‌گویی
اصل تسلیت گفتن در شرایط مصیبت و اندوهی که بر کسی وارد شده در اسلام مستحب است. پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «هر کس مصیبت‌دیده‌ای را تسلیت گوید، پاداشی همانند او دارد.»[1] این سنت در بین شیعیان رایج است و با جمله «اَعظَمَ اللهُ اُجُورَکُم» همدیگر را تسلیت می‌دهند.
امام صادق (ع): مجلس گرفتن شما را من دوست می‌دارم. در مجالس خود «امر ما را» زنده بدارید. خداوند رحمت کند کسی که امر ما را زنده بدارد.
امام باقر (ع) می‌فرمایند: «وقتی شیعیان به هم می‌رسند در مصیبت اباعبدالله (ع) این جمله را تکرار نمایند: «اَعظَمَ اللهُ اُجُورَنا بمُصابنا بالحُسَین علیه‌السلام وَ جَعَلَنا وَ اِیاکُم مِنَ الطالبینَ بثاره مع وَلیهِ الاِمام المَهدی مِن الِ مُحَمَدٍ علیهمُ‌السَلامُ.»، خداوند اجر ما را به سوگواری و عزاداری بر امام حسین (ع) بیفزاید و ما و شما را از خونخواهان او همراه با ولی خود امام مهدی از آل محمد (ع) قرار بدهد.»[2]
امام صادق (ع) می‌فرمایند: «کسی که روز عاشورا را تعطیل کند، یعنی به دنبال کسب و کارش نرود و به کوری چشم بنی‌امیه که روز عاشورا را متبرک می‌دانستند، اگر کسی برای معیشت روزانه‌اش هم فعالیتی نکند، خداوند حوائج دنیا و آخرتش را بر آورد و کسی که روز عاشورا روز حزن و اندوه او باشد، در عوض فردای قیامت که برای همه روز هول و ترس است برای او روز شادی خواهد بود.»[3]
علقمه‌بن‌حضرمی از امام باقر (ع) در خواست نمود که مرا دعایی تعلیم بفرما که از راه نزدیک یا دور و از خانه‌ام در این روز (روز عاشورا) بخوانم. امام فرمودند:«ای علقمه! هر گاه خواستی (دعا بخوانی) دو رکعت نماز بخوان بعد از آن این زیارت (عاشورا) را بخوان. پس اگر تو این زیارت را بخوانی، دعا کرده‌ای به آن‌چه که، ملائکه برای زائر حسین (ع) دعا می‌کنند و خداوند صد هزار هزار درجه برای تو بنویسد و مثل کسی هستی که با حسین (ع) شهید شده باشد تا مشارکت کنی ایشان را در درجات ایشان و شناخته نشوی مگر در جمله شهیدانی که شهید شده‌اند با آن حضرت و نوشته شود برای تو ثواب زیارت هر پیغمبری و رسولی و ثواب زیارت هر که زیارت کرده حسین (ع) را از روزی که شهید شده است.[4]
در حدیث قدسی آمده که خداوند به حضرت موسی (ع) فرمود: «ای موسی! هر یک از بندگانم در زمان شهادت فرزند مصطفی (ص) (روز عاشورا) گریه کند یا حالت گریه به خود بگیرد و بر مصیبت سبط پیامبر (ص) تعزیت گوید همواره در بهشت خواهد بود.»[5]
در آخر روز عاشورا زیارت تسلیت را بخواند، و روز عاشورا با توسل، اصلاح حال و پذیرش عزاداری را (از خداوند) خواسته و از کوتاهی خود معذرت بخواهد.
امام صادق (ع) می‌فرماید: «مجلس گرفتن شما را من دوست می‌دارم. در مجالس خود «امر ما را» زنده بدارید. خداوند رحمت کند کسی که امر ما را زنده بدارد.» [6]
باید مقداری از لذائذ زندگی را که از خوردن و نوشیدن و حتی خوابیدن و گفتن به دست می‌آید ترک نموده (مگر آن‌که لازم باشد) و دیدار با برادران دینی را ترک کرده و آن روز را روز گریه و اندوه خود قرار دهد و مانند کسی باشد که پدر یا فرزند خود را از دست داده است.
امام صادق (ع) می‌فرمایند: «در روز (عاشورا) از کارهای لذت‌بخش دوری شود و آداب و سنن سوگواری بر پا گردد و تا زوال خورشید از خوردن و آشامیدن خودداری شود و بعد از آن همان غذایی خورده شود که سوگواران می‌خورند.»[7] یکی از علما می‌فرمودند: از روز 7 محرم که آب را بر امام حسین (ع) بستند تا روز عاشورا سعی کنید آب نیاشامید، نوشیدنی‌های دیگر بیاشامید ولی به احترام آقا و اهل‌بیتش (ع) آب نیاشامید.
8- توسل و دعا
در آخر روز عاشورا زیارت تسلیت را بخواند و روز عاشورا با توسل، اصلاح حال و پذیرش عزاداری را (از خداوند) خواسته و از کوتاهی خود معذرت بخواهد.
