مراسم پیاده‌روی و زیارت اربعین یکی از مهم‌ترین کانون‌های تربیتی انسانِ آزادی خواه است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به این سوال اساسی پاسخ می‌دهد که زیارت اربعین در تربیت فردی و اجتماعی زائران چه تأثیری دارد؟ از مهم‌ترین آثار زیارت اربعین در تربیت فردی زائر، خودسازی و تهذیب نفس، ایجاد آرامش درونی، تمرین صبر و استقامت، خودباوری، الگودهی و الگوپذیری، افزایش عشق و مهرورزی، تقویت دین‌داری و شکرگذاری از نعمت‌هاست.اربعین در بعد تربیت اجتماعی نیز می‌تواند در ایجاد همبستگی، تحقق امت واحده اسلامی، ایجاد شور و شعور سیاسی، توجه به امر به معروف و نهی از منکر و تبلور مفاهیم اخلاقی مانند تعاون، همدلی، ایثار و از خود گذشتگی، انفاق، بخشندگی، روحیه ظلم ‌ستیزی و استقامت تأثیرگذار باشد.

نقش هنر نمایشی تعزیه که بیان مفهومی از تاریخ، اندیشه و فرهنگ اسلامی و شیعی است و تحت تأثیر فرهنگ و تمدن و گفتمان ایرانی شکل گرفته، به عنوان رسانه‌ای شیعی در تحولات اجتماعی این دوره قابل بحث و بررسی است. در این مقاله برآنیم تا با بررسی مدارک و اسناد تاریخی موجود، آنچه که از برگزاری مراسم تعزیه‌خوانی و عزاداری به عنوان بخشی از فرهنگ و آموزه‌ تشیع، در شکل‌گیری و جریان نهضت مشروطیت نقش داشته است را یافته و عرضه نماییم. باشد که مورد توجه قرار گیرد.

با روی کارآمدن دولت صفویه و رسمی شدن مذهب شیعه در ایران، سبک تازه ­ای از عزاداری به نام روضه‌­خوانی و نوعی نمایش مذهبی همراه با اشعار و متون مرتبط با واقعه کربلا با ایجاد تکیه‌­ها، حسینیه­‌ها و موقوفات به وجود آمد. این مراسم و آیین­‌ها در دوران قاجار برای کسب مشروعیت مردمی، با شدت و گسترش بیشتری دنبال می‌شد، در این زمان هر طبقه و صنفی برای برگزاری عزاداری سعی می­ کردند تا از طریق ساختن تکیه و وقف آن، اجر دنیوی و اخروی کسب کنند و نامی نیکو برای خود باقی بگذارند تا این که ناصرالدین شاه دستور ساخت تکیه دولت را داد.

آن چیزی که در روایات به تواتر بیان شده است، ثواب بالای گریه و عزاداری بر امام حسین (ع) است. به طوری که گفته شده است همه گناهان انسان را پاک می کند. اما آیا این بخشش شامل همه می شود و انسان هرقدر هم گناهکار باشد، گناهانش بخشیده می شوند؟

در روایات معتبر شیعه برای گریه، عزاداری و حتی صرف حزن اندوه، پاداش بیان‌شده است.  در کتاب فضائل الصحابه،  احمد بن حنبل رئیس مذهب حنبلی‌، روایت صحیح السندی از امام حسین -علیه‌السلام- نقل کرده که آن حضرت پاداش یک قطره اشک ریختن در عزای اهل‌بیت -علیهم‌السلام- را داخل شدن در بهشت می‌داند.

بی‌تردید، یکی از سنت‌های مهم شیعی، عزاداری برای امام حسین (ع) است . 
قیام امام حسین (ع) چنان تأثیری در استمرار حرکت شیعه داشته که گفته‌شده است: «اِنَّ الاسلامَ عَلوی و التّشیعُ حسینی» اسلام، علوی است و تشیع، حسینی. 

برای دست‌یابی به شیوه‌های اصیل و دور از خرافات و تحریفات این سنت مهم، تأسی به امامان معصوم شیعه (ع) یکی از بهترین راه‌ها به شمار می‌آید. در این مقاله، تلاش شده است در حد مقدور، شیوه برگزاری سنت عزاداری بر امام حسین (ع) توسط امامان را بررسی شود.

سوگواری امام حسین (ع)خاص مکتب و محل خاصی نیست، او کشته راه حق و انسانیت است و همین کافی است تا هر شنونده ای را به سوگواری برای او وادار کند. در این نوشته به  بخشی از این سوگواری ها ،در نقاط مختلف جهان  اشاره  می‌شود ...

در میان مردم، چنین حق و حقوقی وجود داشته باشد که ائمه (ع) به ادای آن‌ها تشویق می‌کرده‌اند، درباره مراسم عزاداری اهل‌بیت (ع ) چه حقوقی بر گردن ماست؟ ما که بر آنیم حقوق اهل‌بیت (ع) را ادا کنیم، چگونه باید رفتار کنیم؟

اگر چله نبود، نطفه کودک کی علقه می بست؟ اگر چله نبود، چله خانه از کجا می آمد؟ اگر چله نبود، مرگ کی نگاه برمی داشت؟ اگر چله نبود، اربعین از کجا می آمد تا عشق زنده بماند و یاد سیدالشهدا همراه ما؟ راستی که زه کمان را چله گویند تا چله نشینی کنیم چهل و اربعین را .

 یکی از این پاداش‌های گریه برای سیدالشهدا، استغفار امیرالمؤمنین و امام حسین (ع) برای گریه کنندگان بر مصائب آن حضرت است که در نهایت خداوند گناهان فرد گریه کننده را به واسطه همین اشک می آمرزد.