قیام امام حسین (ع) از مهم‌ترین حوادث تاریخ اسلام به شمار می‌رود. این قیام طی قرن‌های متمادی علاوه بر پیروان مکتب اهل بیت (ع)، همواره مورد توجه مذاهب مختلف قرار داشته است. نهضت امام حسین (ع) به سبب وجود اهداف متعالی و الهی که در باطن خود دارد، نه‌تنها به عنوان الگوی انقلاب‌های شیعی بلکه نقطه عطفی جهت خیزش قیام‌های ضد ستمگری در سایر ادیان و مذاهب به شمار می‌رود. مطرح بودن بزرگی مقام و جایگاه امام حسین (ع) به عنوان فرزند پیامبر (ص) در منابع اهل سنت، سبب شده که بیشتر اندیشمندان و علمای بزرگ آنان نسبت به وقایع سال 61 هجری، واکنش نشان داده و جهت‌گیری‌های روشن و آشکاری نسبت به این واقعه داشته باشند. دیدگاهی که همواره با صراحت تمام، نسبت به نفی کردار جنایت‌پیشه، طعن و لعنت قاتلین کربلا همراه بوده است. اگرچه این نظر با مخالفت معدودی از ایشان مواجه شده اما با دقت در اندیشه بیشتر بزرگان اهل سنت در مورد شخصیت قاتلان کربلا، این حادثه به عنوان رویدادی تلخ و ظالمانه علیه خاندان پیامبر (ص) مورد واکاوی قرار گرفته است.

موضوع دخالت کردن یا دخالت نکردن یزید در شهادت امام حسین (ع) و پدید آوردن واقعه کربلا از همان آغاز، محل اختلاف بود. تبرئه جستن یزید از قتل امام (ع) به این اختلاف دامن زد و در طول زمان، بر شدت آن افزوده شد. شماری از علمای سنی ضمن تایید نقش داشتن یزید در واقعه کربلا، او را به علت‌های متعدد مستوجب لعن و حتی تکفیر دانسته‌اند اما گروهی دیگر در دفاع از عقیده مشروعیت خلفا، او را از این اتهام مبرا کرده‌اند و ابن‌زیاد را عامل این واقعه دانسته‌اند. این پژوهش در پی آن است تا مسئولیت یزید را در پدید آمدن واقعه کربلا واکاوی کند.

یکى از اقدامات معاویه در راستاى تثبیت و تحکیم پایه‌هاى زمامداری موروثى سلسله اموى و نیز استمرار اهداف دینستیزانه خویش، طرح «ولیعهدى یزید» بود که از همان سال‌هاى آغازین حاکمیتش به آن می‌اندیشید.

نکته‌اى که در این نوشتار شایان یادآورى است، اینکه منابع تاریخى متقدم، در ارائه‌ ترتیب زمانى حوادث و تصویرى منسجم و منظم از فعالیت‌هاى معاویه در این باره، چندان توفیقى نداشته و علاوه بر آشفتگى اخبار آن‌ها، در برخى موارد نیز گزارش‌هاى متناقضى آورده‌اند. از این رو براى بازسازى و کشف‌ ترتیب حوادث و سیر زمانى این جریان و در یک کلام، دست‌یابى ‌به حقیقت ماجرا در حد امکان باید از قراین و شواهد دیگر تاریخى بهره جست.

شبث‌بن‌ربعی در دوران حیات خود، پیامبر (ص) را درک کرد ولی از اصحاب ایشان به شمار نمی‌آید. وی به علت نداشتن ایمان قوی، بخش زیادی از حیات خود که از رحلت پیامبر (ص) تا دوران زبیریان را در بر می‌گرفت، به صورت پیوسته بین حق و باطل سرگردان بود.

عبیدالله‌بن‌حر جعفی از اشراف و بزرگان کوفه بود که در دوران امام علی (ع) در صف معاویه قرار گرفت و مقارن جریان عاشورا امام حسین (ع) را یاری نکرد. بعد از شهادت امام، عبیدالله دچار عذاب وجدان شده، به زیارت قبر حضرت پرداخته و در کنار مختار قرار گرفت. ضعف ایمان ابن‌حر منجر به جدایی او از مختار و قرار گرفتن در کنار زبیریان شد که در نهایت به طرفداری از مروانیان به دست زبیریان کشته شد.

شمربن ذی‌الجوشن یکی از شخصیت‌های مهم و نام آشنای واقعه عاشورا است که به صورت سرسختانه مقابل امام حسین (ع) ایستاد و ایشان را به شهادت رساند. بررسی شخصیت دشمنان امام حسین (ع)، انگیزه‌ها و دلایل آن‌ها را برای به شهادت رساندن امام حسین (ع) روشن می‌سازد.

عمرو بن حجاج رئیس قبیله مذحج بود که نقش بسزایی در واقعه عاشورا داشت. او از کسانی بود که در ابتدا به امام حسین (ع) نامه نوشت اما پس از تغییر کردن اوضاع کوفه به جمع مخالفان امام (ع) پیوست.

قیام امام حسین (ع) یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین وقایع تاریخ اسلام است که دامنه‌ این آثار تا زمان ما نیز ادامه دارد. همین اهمیت باعث شده است تا مسائل مختلف این قیام از ابعاد گوناگون مورد تحقیق و پژوهش قرار گیرد. یکی از مواردی که می‌تواند مورد مطالعه‌ پژوهشگران حوزه‌‌ی تاریخ اسلام و عاشوراشناسی قرار گیرد؛ مباحث مربوط به سپاه عمر سعد است که می‌تواند موضوعات متعددی را در خود جای دهد. نوشتار حاضر به بررسی تعداد سپاهیان عمر سعد و همچنین بافت جمعیتی این نیروها می‌پردازد و می‌کوشد تا با مراجعه به منابع تاریخی و روایی، تعداد سپاه عمر سعد و محل سکونت آنان را مشخص نماید.

عبیدالله بن زیاد بن ابیه سردار مشهور امویان است. یزید در سال 60 ه.ق او را مأمور به سرکوب قیام امام حسین (ع) کرد. عبیدالله را می‌توان از مسببان اصلی حادثه کربلا شمرد. از همین رو او از شخصیت‌های منفور در میان شیعیان است. در ادامه به بررسی شخصیت او می‌پردازیم.

عبدالملک بن مروان پس از خلافت چند ماهه پدر خود به حکومت رسید در چهاردهم ماه شوال سال 86 هجری قمری مرد.

او در حکومت 21 ساله خود برای نگه داشتن حکومت اموی بسیار خونریزی کرد. چرا که نهصت امام حسین (ع) و پیامدهایش بنی امیه را به سقوط کشانده بود. عبدالملک بسیاری از مردم را به جرم شیعه بودن قتل عام کرد. او حجاج بن یوسف را به حکومت عراق نهاد که بیش از 120000 نفر را قتل عام کرد.